2000’li Yıllarda Konut Sektörünün Ekonomi Politiği ve Devletin Dönüşümü

Authors : Havva Ezgi Doğru

Pages : 313-343

Doi:10.25064/mulkiye.1446235

View : 291 | Download : 195

Publication Date : 2024-06-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Konut sektörünün uygulanan siyasalar ile biçimlendirilmesi ve dönüşümünün analizini yapmak yalnızca konut sektörünü değil, Türkiye’de değişen siyasal rejiminin ekonomi politiğini bütünsel olarak anlamamız için önemli bir fırsat sunuyor. Bu çalışma konut siyasalarının örgütsel aracı olarak Toplu Konut İdaresi (TOKİ)’ni analizinin odağına yerleştirerek hem 1980 sonrası devletin değişen biçimindeki süreklilik ve kırılmaları hem de devlet ve piyasa ilişkisinin farklı birikim dönemlerinde geçirdiği dönüşümleri kavramsallaştırıyor. 2001 sonrası başlayan ‘düzenleyici neoliberal’ kurumsal yeniden inşanın ivme kazandığı süreçte dahi ayrıksı bir yere sahip olan, hayli merkezileşmiş ve siyasal alana gömülü olan (embedded) TOKİ, hem piyasa aktörlerinin hem de politika yapıcıların eleştiri oklarını üzerine çekmiş ancak arzulanan şekilde siyaset üstü bir kuruluşa dönüşmemiştir. Aksine, Türkiye’nin son 15 yılında devletin birçok bağımsız düzenleyici kuruluşu başta planlananın aksine adım adım TOKİ’ye yakınsayan bir biçim almıştır. Neden TOKİ ve konut sektöründe yansıma bulan düzenlemeler ve uygulamalar neoliberal düzenleyici paradigmanın beklentisinin aksine kalıcılaşmış ve kurumsallaşmıştır? Araştırma konut sektöründe cisimleşmiş devlet formunu tarihsel bir perspektiften ele alarak TOKİ’nin sektör içindeki çatışmalı pozisyonunu ve yönetim kapasitesindeki artışı mercek altına alıyor. Bunu yaparken de piyasa kurucu bir role sahip olduğunu iddia eden, inşaat proje yöneticisi olarak tanımlanan, özel sektör gibi çalışan, kurumsal gücünü yürütmeden alan, özel bir bütçeye sahip ve geleneksel devlet bürokrasisi içinde daha en başından ayrıksı bir pozisyona sahip olan kuruluşun öyküsünü Türkiye’nin Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi ile birlikte gelen rejim değişikliğinin ve politik ekonomisinin içine yerleştiriyor. TOKİ’yi merkeze alan makale iktidar bloğu içindeki çatışmaları, faiz tartışmalarındaki farklı kampları, yeni siyasal rejimin kendi sermayedarlarını nasıl yarattığını ve bu sermayedarlarla girilen çatışmalı/çok katmanlı ilişkileri konut sektörünün ekonomi politiği üzerinden inceliyor. Çalışmanın temel savı devletin konut sektöründeki kurumsal müdahalesinin önceden belirlenmiş uzun vadeli planlardan ziyade sektörün aktörleri arasındaki çıkar ilişkileri ve devletin mali krizleriyle belirlendiğidir.
Keywords : Konut sektörü, TOKİ, devlet, kentsel politika, rejim değişikliği