Neo-Liberalizm Çağında Sosyal Demokrat Partiler, Ekonomide Ulusalcılık ve Anayasaya Aykırılık İddiaları (1983-1991)

Authors : Mustafa Mert Alpbaz

Pages : 583-618

Doi:10.25064/mulkiye.1459060

View : 125 | Download : 116

Publication Date : 2024-09-27

Article Type : Research Paper

Abstract :1980 sonrasında meydana gelen bazı ekonomik ve siyasi gelişmeler, kendilerini sol/sosyal demokrat/sosyalist aynı zamanda Kemalist olarak nitelendiren çevrelerde ulus-devletin tehdit altında olduğu algısını uyandırmıştır. Böylece ulusalcılık adı verilen savunmacı bir düşünce akımı ortaya çıkmıştır. Ekonomide ulusalcılık, dünyadaki küreselleşme dalgasının etkisiyle Türkiye’de neo-liberal politikaların benimsenmesine karşı olan bir eğilimdir. Ulusalcılığın ekonomideki görünümleri şunlardır: Kemalizm’in ilkelerinin benimsenmesi, emperyalizm karşıtlığı söylemiyle sol bir hava verilen milliyetçilik, ekonomik bağımsızlık anlayışı ve yabancıların ekonomideki etkisinden kaynaklanan tedirginlik, serbest piyasa ekonomisine soğukluk ve buna bağlı olarak devletin ekonomideki rolünün genişletilmesi, kamu iktisadi teşebbüslerine Kemalist/milliyetçi bir duygusallıkla atfedilen önem, özelleştirmelere muhalefet. 12 Eylül 1980 darbesini izleyen dönemde diğer partiler ile birlikte feshedilen CHP’nin yerine kurulan Halkçı Parti (HP), Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP) ve Sosyaldemokrat Halkçı Parti’de (SHP) ulusalcı eğilimler vardır. Bu eğilimler, TBMM’de temsil edilmediğinden dolayı Anayasa Mahkemesine iptal davası açmamış olan SODEP’in dışındaki partilerin davalarına yansımıştır. 1983’te Turgut Özal’ın liderliğinde iktidara gelen Anavatan Partisi’nin (ANAP) ekonomi alanındaki icraatları ile ilgili kanunlara karşı açılan bu davalarda ileri sürülen tezler ve tarihten verilen bazı örnekler ile Kemalist-ulusalcı bir “beka kaygısı” söylemi geliştirilmiştir. Etkisiz bir muhalefet yapmakla ve 12 Eylül yönetiminin güdümünde kurulmuş olmakla eleştirilen HP, özelleştirmeler, yabancılara mülk satışı ve kıyılardaki yapılaşma ile ilgili kanunlara karşı açtığı iptal davalarında ulusalcı bir tutum benimsemiştir. Kısa ancak çalkantılı bir ömrü olan bu parti, “solda birlik” düşüncesi çerçevesinde 1985’te SODEP ile birleşerek SHP’ye dönüşmüştür. SHP, ekonomi ile ilgili açtığı iptal davalarında HP gibi ulusalcı tavır benimsese de zamanla bu eğilimini yumuşatmıştır. Bunda Kemalizm’den uzaklaşması ve serbest piyasa ekonomisine yakınlaşması rol oynamıştır. Kaldı ki SHP’nin selefi SODEP de HP’ye göre Kemalizm’e daha mesafelidir. İptal davaları çerçevesinde ulusalcılık, HP’den SHP’ye gittikçe zayıflayan bir eğilim halinde devam etmiştir. Neticede SHP, 1991’de merkez sağdaki Doğru Yol Partisi (DYP) ile koalisyon hükümeti kuracaktır. Ulusalcılık akımı, 1990’larda siyasi partilerden çok bazı akademisyenler ve gazeteci-yazarlar tarafından basın-yayın organlarında ve bazı sivil toplum örgütlerinde seslendirilecektir.
Keywords : Ulusalcılık, Halkçı Parti HP, Sosyal Demokrasi Partisi SODEP, Sosyaldemokrat Halkçı Parti SHP, iptal davaları