X VE XI. YÜZYILDA İSLAM FELSEFESİNDE YAPILAN ADÂLET TAKSİMLERİ: FĀRĀBĪ, EBŪ’L-HASAN EL-ĀMİRĪ, İBN MİSKEVEYH VE RĀĠIP EL-İSFEHĀNĪ ÖRNEĞİ

Authors : Ramazan TURAN

Pages : 91-115

View : 12 | Download : 8

Publication Date : 2017-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Adâlet, insanlık tarihi boyunca üzerinde en çok durulan kavramlardan biri olmuştur. Adâlet farklı anlam ve görünümleriyle incelenmiş olmasına rağmen tanımlanması konusunda bir uzlaşı sağlanmış değildir. Adâlet üzerine yapılan ayrımlar ise bu kavramın anlaşılmasını kolaylaştırmaktadır. Felsefede ilk sistemli adâlet ayrımının Aristoteles insert ignore into journalissuearticles values(ö. m.ö. 322); ile başladığı söylenebilir. Aristoteles’in dağıtıcı ve düzeltici adâlet ayrımı sonraki filozoflar tarafından da benimsenmiştir. Fārābī insert ignore into journalissuearticles values(ö. 339/950);, Ebū’l-Hasan el-Āmirī insert ignore into journalissuearticles values(ö. 381/992); ve İbn Miskeveyh insert ignore into journalissuearticles values(ö. 421/1030); Aristoteles’in bu ayrımını benimsemişlerdir. Bunun yanı sıra Fārābī’nin tabiī adâleti, Rāġıp el-İsfehānī’nin insert ignore into journalissuearticles values(ö. 5./11. Yüzyılın ilk çeyreği); mutlâk ve mukayyed adâlet ayrımı ve İbn Miskeveyh’in tabiī, vazʽī, iḫtiyārī ve İlāhī adâleti bu filozoflara özgün ayrımlardır. Zikredilen İslam filozoflarının adâlet taksimleri kendilerinden sonra gelen bazı filozoflar tarafından da benimsenmiştir. Ayrıca bu makalede İbn Miskeveyh’in dörtlü adâlet ayrımı ile Batı Orta çağ filozofu Thomas Aquinas’ın insert ignore into journalissuearticles values(ö. 1274); dörtlü yasa ayrımı konusundaki benzerliğe de dikkat çekilmiştir.
Keywords : Adâlet Taksimi, Fārābī, Ebūl Hasan El Āmirī, İbn Miskeveyh, Rāġıp el İsfehānī