AZERBAYCAN MASALLARINDA FORMELLER VE FORMEL UNSURLAR

Authors : Mehmet Yolcu

Pages : 75-88

View : 23 | Download : 17

Publication Date : 2012-04-05

Article Type : Research Paper

Abstract :Formeller, masalın içinde dinleyenleri ĢaĢırtmak, eğlendirmek ve onların ilgisini masala yoğunlaĢtırmak amacıyla kullanılan birtakım kalıp sözlere verilen addır. Masalın baĢında, ortasında ve sonunda yer alan bu kalıp sözler, ses ve sözcük benzerliklerinden oluĢturulmuĢtur ve anlam bakımından tutarsızlık taĢımaktadır. Masallardaki formeller, diğer halk edebiyatı türlerindeki kalıp ifadelere nazaran daha belirgindir. Halk bilimi araĢtırmacıları, masallarda formellerin kullanılmasıyla masal icrası arasında ilgi kurmuĢlardır. Masal formelleri, masal anlatma geleneği hakkında önemli bilgiler taĢır. Aynı zamanda, bu formellerde kullanılan iç kafiyeler, bazı mizahi unsurlar ve söz oyunlarının varlığı, bunların sıralanıĢ düzenleri, bu ifadelerin iĢlevleri hakkında önemli ipuçları vermektedir. Formeller ve formel unsurların aktarımında, masal anlatıcısının yetiĢtiği gelenek özellikleri ile kendi üslubunu anlatmaya katması, masal metninin yapısında ve üslubunda önemli değiĢikliklere neden olmaktadır. Diğer yandan, anlatıcı ve dinleyici arasındaki etkileĢim ve dinleyici kitlesinin tutumu—ĢaĢkınlık, heyecan, aĢırı duygulanma, kızgınlık gibi tepkileri—masallarda formellerin ve formel unsurların kullanım alanını belirler. Bu çalıĢmada Azerbaycan masallarındaki formellerin ve formel unsurların kullanılıĢı incelenmiĢtir. Masal formellerinin ve masallardaki formel unsurların zayıflayıp zayıflamadığı tespit edilmeye çalıĢılmıĢ, kullanılan formellerden hareketle, Azerbaycan masal anlatma geleneği değerlendirilmiĢtir. 
Keywords : Masalcı, Kalıp Sözler, Türk Halk Edebiyatı