TÜRKÇEDE BAĞDAŞIKLIK VE BAĞDAŞIKLIK UNSURLARI: KÜRK MANTOLU MADONNA İNCELEMESİ

Authors : Seçil HİRİK

Pages : 221-238

Doi:10.30783/nevsosbilen.732163

View : 18 | Download : 27

Publication Date : 2020-06-22

Article Type : Research Paper

Abstract :Tümce üstü biri olan metin, göndericinin bağlamla beslediği ve alıcının da bağlamdan hareketle çözümlediği söz dizimsel ve anlambilimsel yapıdır. Tek bir sözcükten tümcelerden oluşan bütün bir paragrafa kadar tüm yapılar, metin olarak kabul edilebilir. Metindilbilim ise temel malzemesi metin olan, metnin biçimsel ve içerik özelliklerini, verilen bilgilerin doğruluk değerini, tümceden ayıran yapısını ele alan bir disiplindir. Metindilbilimde iletişim ve bildirişim aracı olarak görülen metni, tümceden ayıran özellikler ve metinsellik ölçütleri ile ilgili farklı görüşler ortaya atılmıştır. Bunlar içinde en kabul gören Beaugrande ve Dressler’in insert ignore into journalissuearticles values(1981); yaptıkları sınıflandırmadır: bağdaşıklık, tutarlılık, niyet, kabul edilebilirlik, durumsallık, metinlerarasılık ve bilgisellik. Metindilbilimsel bakış açısıyla Sabahattin Ali’nin Kürk Mantolu Madonna adlı eserinin incelendiği bu çalışmada metinsellik ölçütlerinden bağdaşıklık ele alınmıştır. Bağdaşıklık, bir metnin derin yapısında yer alan ancak yüzey yapısında her seferinde gösterilmeyen ya da metinde akıcılığı sağlamak için kullanılan ögeleri içermektedir. Bir metin bağdaşık kılmanın farklı yolları bulunmaktadır. Halliday ve Hasan’a insert ignore into journalissuearticles values(1976); göre bunlar gönderim, değiştirim, eksilti, bağlaçlar ve sözcüksel bağdaşıklıktır. Kürk Mantolu Madonna adlı eserde bağdaşıklığı sağlayan şahıs adılları, dönüşlülük adılı, işaret adılı ve önadları, bir sözcüğün başka bir sözcük yerine kullanımı tespit edilmiş; özne, nesne, yüklem tamlayıcı eksiltileri ile anlatıcı tekrara düşmekten kurtulmuştur. Yine metinde eş/yakın, zıt, üstanlamlı, genel anlamlı sözcükler tekrarları ve eşdizimli sözcüklerle sözcüksel bağdaşıklık sağlandığı görülmüştür.
Keywords : Metindilbilim, metinsellik ölçütleri, bağdaşıklık, Kürk Mantolu Madonna