M. ELİADE’NİN “HİYEROFANİK ZAMAN” KAVRAMI TEMELİNDE ESKİ UYGURCA “MAYTRISİMİT” ADLI ESERDE GEÇEN “YENİ GÜN (YAŊI KÜN) BAYRAMI” ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Authors : Muammer ŞEHİTOĞLU

Pages : 787-804

Doi:10.30783/nevsosbilen.892496

View : 21 | Download : 16

Publication Date : 2021-06-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Zaman, insanoğlu için onun var olduğu günden bugüne hep yaşamının temel belirleyici ve yön verici unsuru olmuştur. Bu bağlamda da bireyin tüm erginlenme aşamalarını değerlendiren etkin bir ölçüttür. Çünkü zaman, bireyin tüm düşünüşünü, inanışını, yaşayışını; ona nasıllık, nedenlik / niçinlik temelinde sorgulatır ve onu kendisi için doğruya iter. Zaman kavramının bu nitelikleri bireyin zekâsı ve yeteneği sayesinde de ayırt edici nitelik kazanır. Öyle ki birey, zamanı aynılık, benzerlik ve tekdüzelikten çıkararak eylemleri ile onu değerli, anlamlı ve bununla birlikte de “kutsal” kılar. Birey tarafından kutsal kılınan zaman, artık onun için ve gelecek diğer kuşaklar için de kutsal kılınır. Böylelikle kutsal kılınan zaman da bireyin zihinsel aktarımını sağlayan dili ve onun eylemi ile süreklilik kazanır ve sonsuzlaşır. Yazıyla sonsuzlaşan kutsal zaman niteliği ise, eylemle kalıcı / etkili hale getirilmeye çalışılır. Çalışmada, Eski Uygurca Maytrısimit adlı eserde geçen “Yeni Gün insert ignore into journalissuearticles values(yaŋı kün); Bayramı” nın M. Eliade’nin “Hiyerofanik Zaman” olarak adlandırdığı “Kutsal Zaman” kavramı temelinde ele alınarak, metin içindeki niteliklerinin ve anlam değerlerinin ortaya konması amaçlanmıştır. Çalışmanın kapsamını, eski Uygurca Maytrısimit’te geçen yaŋı gün kavram işaretinin kutsal zaman açısından değerlendirilmesinin yanı sıra döneme ait diğer eserlerde kavram işaretinin karşıladığı anlam değerleri oluşturmaktadır. Çalışmada yöntem olarak, nitel araştırma yöntemine ait doküman incelemesi tekniği kullanılmıştır. Daha sonra kutsal zamanın niteliklerine göre yapılan sınıflandırma uyarınca bulgular elde edilmiş ve sunulmuştur. Sonuç bölümünde ise, elde edilen bulgular anlamlı olacak şekilde yorumlanmıştır.
Keywords : Eski Uygur Türkçesi, Hiyerofanik zaman, Maytrısimit