Soğd eski mektupları ve bu mektupların; İpek Yolu, Soğd, Çin ve Türk tarihi hakkında verdiği bilgiler

Authors : İbrahim Onay

Pages : 510-525

Doi:10.30783/nevsosbilen.1613517

View : 32 | Download : 22

Publication Date : 2025-03-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışma İpek Yolu ticaretinin en önemli unsurlarından biri olan Soğdların, Çin’de oluşturdukları ticari kolonilerin 4. yüzyıl başlarındaki durumunu ve onlara ait “Eski Mektuplar”ın içeriğinin değerlendirilmesini konu edinmektedir. Soğdlar genel olarak Sır-derya ve Amu-derya Nehirleri arasında yaşamaktaydılar. Yaşadıkları coğrafyanın özellikleri nedeniyle ziraat ve ticaretle uğraştıkları bilinmekteydi. Ticaret yapmak için uzun ve zorlu yolculuklar yaptılar ve farklı coğrafyalara ulaştılar. Soğdların, vatanları olan Sogdiana bölgesi dışına çıkarak ticari koloniler kurdukları bilinmektedir. Bu koloniler ile kendi vatanları arasında posta yoluyla iletişim kurdukları anlaşılmıştır. Soğdlara ait “Eski Mektuplar” bununla ilişkilidir. Mektupların yazıldığı tarih konusunda görüş ayrılıkları mevcut olmasına rağmen genel kanaat M.S. 311-314 yılları arasına ait olduklarıdır. Mektuplarda bulunan isimler, yazarların kimliği, Çin’de yaşayan Soğdlu insan nüfusu hakkında verilen sayılar, ticaretle ilgili olarak bahsedilen ürünler, gerek Soğd gerekse İpek Yolu tarihi için son derece önemlidir. Yine Mektuplarda o dönem gerçekleşen siyasi ve askeri hadiselere dair bilgiler de bulunmaktadır. Mektuplardan birinin Türklerden bahsettiği anlaşılmaktadır. Bu nedenle Mektuplar, 4. yüzyıl başlarındaki Türk ve Çin tarihi bakımından da önemli ipuçları barındırmaktadır. Mektuplar değerlendirildiğinde; kendi vatanları dışında yani “Diasporada” yaşayan Soğdların, Hint kültürü ve Hintlilerle olan ilişkisi ve İpek Yolu ticaretindeki gelişimleri konusunda, geçmişteki Kuşan çağının etkisi ve onların sağladığı gelişmelerin rolü olabileceği değerlendirilebilir
Keywords : Soğd, Eski Mektuplar, İpek Yolu, Ticaret