Osmanlı’nın endüstri geçmişinden bir kesit: Altın Yıldız Osmanlı anonim şirketi (1917-1924)

Authors : Mustafa Dağ

Pages : 526-545

Doi:10.30783/nevsosbilen.1613602

View : 34 | Download : 25

Publication Date : 2025-03-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı İmparatorluğu’nda Bizans, Anadolu Selçuklu ve Beylikler devrinden beslenen dokumacılık sektörü en fazla gelişen sanayi kolu olmuştur. Pamuklu, yünlü ve ipekli kumaşların üretiminden oluşan bu sektör Anadolu’da yaygın olarak yapılmaktaydı. Özellikle Tanzimat dönemiyle birlikte dokumacılık sektöründe makineleşme sürecine yönelik politikalar uygulanmaya başlanmıştır. Avrupa dokuma işletmelerindeki teknolojiye benzer makinelerle üretim yapmak amacıyla yeni işletmeler kurulmaya başlanmıştır. Bu işletmelerden biri de 22 Ocak 1918’de faaliyete geçen Osmanlı İmparatorluğu’nun geç dönem sanayileşme çabalarını yansıtan Altın Yıldız Osmanlı Anonim Şirketi olmuştur. Çalışma, bir grup yerel Müslüman tüccar tarafından, ekonomik ve sosyal dönüşüm süreçlerinin yaşandığı bir dönemde faaliyete geçen şirketin kuruluş süreci, işleyişi, şirkete bağlı olan Çuha Fabrikası ve faaliyetleri hakkında bilgi vermek amacındadır. Bu amaç doğrultusunda hazırlanan çalışmada arşiv belgeleri ile araştırma-inceleme eserlerden istifade edilmiştir. Bu tür kaynaklardan yararlanılarak hazırlanmış olan çalışmanın pek çok bulgusu mevcuttur. Bunlardan önemli olanları şirketin Osmanlı hukukuna uygun olarak kurulduğu, dokumacılık sektöründe üretim ve ticari faaliyetler yürüttüğü, bir Çuha Fabrikası işlettiği, devlet kurumları ve ahalinin ihtiyaçları için kumaş ürettiğidir. İstanbul merkezli olarak örgütlenen ve modern üretim tekniklerini benimseyen şirketin, dönemin sanayileşme girişimlerinin önemli bir örneğini teşkil ettiğine dair özgün izahatta bulunulabilir. Ancak şirketin imtiyaz hakkının kesin olarak ne zaman sona erdiğine dair bilgilerin tespit edilememiş olması çalışmanın sınırlılığını oluşturmaktadır.
Keywords : İstanbul, Endüstri, Altın Yıldız Osmanlı Anonim Şirketi, Dokuma Sanayii, Çuha Fabrikası