Türk karikatüristlerin çizdiği çocuk kahramanlar aracılığıyla kentteki toplumsal değişimleri ve farklı dönemlerin mizah anlayışını değerlendirmek

Authors : Gülnaz Çetinkaya

Pages : 108-124

Doi:10.30783/nevsosbilen.1622539

View : 44 | Download : 41

Publication Date : 2025-03-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Her dönem, mizah anlayışını ve toplumsal değişimleri yarattıkları kahramanları aracılığıyla yüzyılların ötesine taşır. Yaratılan kahramanlar, kendinden önceki dönemlerin mizah anlayışından izler taşırken farklı dönemlerde yüklendiği yeni işlevlerle toplumun sözcüsü olur, eğlenerek sorgulatır, güldürerek rahatlatır ve bir şeyler öğretir. Böylece kahramanlar, kuşakların beklentileri, hayalleri, isteklerinin, çatışmalarının taşıyıcısı ve aktarıcısı durumuna gelir. Sözlü gelenekten yazılı kültüre geçişte mizah kahramanlarının kendine yer bulduğu yeni alanlardan biri de mizah dergileri olmuştur. Tarihi 1800’lü yıllara dayanan Türk mizah dergileri ilk dönemlerde sözlü edebiyat geleneğinden beslenerek yarattığı kahramanlarla değişim, dönüşüm ve yenilikleri aktarmaya çalışmıştır. 1960’lardan sonra ise mizah dergilerindeki kahramanlar, toplumun içinden seçilmiş, belirli özellikleriyle ön plana çıkan kişiler olmuştur. Bu dergilerde çocuk kahramanlara da yer verilmiştir. Çocuk kahramanlar; içinde bulundukları toplumu, değişimleri anlamaya çalışan, sorgulayan, , zeki, hazır cevap ve kendi döneminin hayallerini, yaratıcılığını ortaya koyan bir özelliğe sahiptir. Bu makalede toplumsal değişim ve farklı dönemlerin mizah anlayışı, çocuk karikatür kahramanları aracılığıyla tespit edilecek ve tartışılacaktır. Makalede “Hüdaverdi”, “Avanak Avni”, “Fırat” ve “Kral Şakir”’ adlı çocuk karikatür kahramanları incelenecektir. Karikatürlerdeki içerikler göstergebilim, metin merkezli bakış açısına dayalı içerik analizi ve kültürel çözümlemelerle ele alınacaktır. Karikatürler aracılığıyla kentteki toplumsal değişimlere dair kültürel süreklilik, değişim ve dönüşüm bağlamlarında tespitler yapılacaktır. Sonuçta bu çalışmayla dönemlerin beğeni, zevk ve düşüncelerini şekillendiren kitlelerin büyük çoğunluğunun çocuk ve gençler olduğuna, karikatürlerin pedagojik, sosyolojik ve kültürel anlamda veriler sunduğuna ve bu verilerin hem toplumsal değişimleri hem de değişen mizah anlayışını tespit etmede kullanılacak bir kaynak olduğu ortaya konacaktır.
Keywords : mizah, çocuk, karikatür, dönem, değişim