Niğde-Melendiz Bölgesi’nin İnsan-Çevre Etkileşimi Bağlamında İskân Tarihi: Genel Bir Değerlendirme

Authors : Burak FALAY

Pages : 135-163

View : 14 | Download : 19

Publication Date : 2020-09-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Volkanik Kapadokya Bölgesi’nin bir parçası olan Niğde-Melendiz Bölgesi tarihöncesinden, MÖ 2. ve 1. bine, Roma, Bizans ve Osmanlı Dönemleri boyunca toplulukların yoğun hareket ettiği coğrafyalardan biridir. Bu hareketlilik bölgeyi mimari yapılar ve yerleşme organizasyonları açısından oldukça canlı kılmıştır. Topluluklar toplumsal süreçleri, tarihsel ve çevresel koşulları içerisinde bölgedeki doğal kaynakları kullanarak çevrelerini inşa etmiş, çok sayıda ve farklı amaçlarla yapılar üreterek, yerleşmeler organize etmiştir. Bölgenin obsidiyen, andezit, ve bazalt gibi hammadde kaynakları, farklı ekolojik ortamlarının geçim ekonomisini çeşitlendirmesi, istilalara ve saldırılara karşı güvenli bir ortam sağlayan dağlık sahalar, jeolojik yapının kaya yüzeylerini işleyerek mekanlar üretmeye imkan sağlaması ve bölgenin Anadolu’yu Akdeniz’e ve Mezopotamya’ya bağlayan yolların üzerinde yer alması toplulukların binlerce yıl boyunca bölgeyi iskan etmesinde ve yerleşmeler kurmasında etkili olmuştur. Bölgenin arkeolojik bulguları, dönem haritaları ve yazılı kaynakları bu tarihsel sürecin aydınlatılmasında yararlanılan kaynakları oluşturmuştur. Bölgenin yerleşme tarihi ve mimarisi üzerine gerçekleştirilmiş etnografik araştırmalar ile bölgenin paleo ve günümüz çevre koşulları üzerine yürütülen çalışmalardan da önemli ölçüde faydalanılmıştır. Bu uzun tarihsel süreci görselleştirebilmek ve verilerin lokalizasyonu yapabilmek amacıyla da bir coğrafi bilgi sistem yazılımı kullanılarak ilgili haritalar üretilmiştir. Özetle, bütün bu kaynaklar üzerinden bir bölgenin yerleşim sahası haline gelme süreci, iskân devamlılığı ve değişimleri insan-çevre etkileşimi kapsamında nedenleriyle birlikte açıklanmaya ve anlamlandırılmaya çalışılmıştır.
Keywords : melendiz bölgesi, yerleşim tarihi, tarihi coğrafya, toplumsal süreçler, tarihsel ve çevresel koşullar