İSTİHBARATIN DENETİMİ: KARŞILAŞTIRMALI BİR ANALİZ

Authors : Ahmet ATEŞ

Pages : 42-51

Doi:10.55580/oguzhan.1114951

View : 19 | Download : 9

Publication Date : 2022-06-27

Article Type : Research Paper

Abstract :İstihbarat örgütlerinin denetimi tehdit parametreleri ve içinde bulundukları kurumsal kültürün yanı sıra ülkelerinin rejim türüne göre de şekillenmektedir. Bu bağlamda, bu makalede, kapsamlı bir literatür taraması ve ilgili açık kaynak istihbarat dokümanlarının incelenmesi gerçekleştirilerek demokrasiler ve otoriter rejimlerde gerçekleştirilen istihbaratın denetimi karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Yapılan çalışma sonucunda demokratik ve otoriter rejimlerde istihbaratın denetiminin temel olarak iki noktada farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Bunlar amaç farklılığı ve denetim mekanizması farklılığıdır. Amaç farklılığı noktasında demokratik ve otoriter rejimler arasındaki en temel ayrımı yasalara uygunluk denetimi ve toplum/rejim güvenliği amacı oluşturduğu sonucuna varılmıştır. Demokratik ülkelerde istihbarat denetimi, gerçekleştirilen faaliyetlerin kişisel haklar, ulusal ve uluslararası hukuka uygunluğunun incelenmesini içermekteyken, bu durumun otoriter rejimlerde sembolik bir süreci ifade ettiği tespit edilmiştir. Demokratik ve otoriter rejimlerdeki amaç farklılığından kaynaklanan pratiklerin kurumsallaşması sonucu denetim mekanizmalarının etkinliğinin de farklılaştığı sonucuna varılmıştır. Bu bağlamda, günümüzde demokrasilerin daha etkin ve kurumsal istihbarat denetim mekanizmalarına sahip olduğu tespit edilmiştir. Aradaki farkı oluşturan unsurların ise etkin denetim yetkisi ve sivil kontrol ile uzmanlaşma olduğu belirlenmiştir.
Keywords : İstihbarat, Denetim, Demokrasi, Otoriter Rejimler