Çağatay Türkçesi İle Türkmen Türkçesinin Ortak Söz Varlığındaki Ünlü Değişmeleri

Authors : Savaş Şahin, Berkay Pehlivan

Pages : 28-55

View : 23 | Download : 37

Publication Date : 2024-07-05

Article Type : Research Paper

Abstract :Çağatay Türkçesi, Türk coğrafyalarının geniş bir bölümünü etkisi altına alarak uzun bir dönem boyunca kullanılmış yazı dilidir. Bu yazı dili, tarihte Orta Asya’da inkişaf eden devletlerin resmi dili olarak da kullanılmış, sanatçılar tarafından çok sayıda edebi ürünler ortaya konulmuş ve çeşitli Türk topluluklarını etkisi altına almıştır. Bu Türk toplumlarından biri de Türkmenlerdir. Türkmen Türkçesi, Türkçenin Oğuz grubunun doğu kolunda yer almaktadır. Başta Türkmenistan coğrafyası olmak üzere Orta Asya’nın çeşitli bölgelerinde ve Anadolu’ya uzanan geniş bir coğrafyada konuşulmaktadır. Türkmen Türkçesinin, tarihte Çağatay Türkçesinin yazı dili olarak hakim olduğu sahada bulunması, iki lehçe arasında art zamanlı bazı ortaklıkların veya farklılıkların gelişmesine neden olmuştur. Çağatay Türkçesi ile Türkmen Türkçesi arasında çok sayıda gerek ses bakımından gerekse anlam bakımından Türkçe kökenli ortak sözcükler bulunmaktadır. Bu ortak sözcüklerin ünlü sesler bazındaki fonetik değişmelerin durumu, Çağatay Türkçesiyle arasındaki fonetik ilişkinin aydınlatılması gerekmektedir. Bu doğrultuda, Türkmen Türkçesinin standart dilinden hareket ederek Çağatay Türkçesi ile arasındaki ortak söz varlığındaki ünlü değişmeleri karşılaştırılarak incelenecektir. Çalışmada ünlü sesleri; kalınlaşma-incelme, genişleme-daralma, yuvarlaklaşma-düzleşme biçimlerindeki ses hadiseleriyle başlıklar altında ele alınacaktır.
Keywords : Türkmen Türkçesi, Çağatay Türkçesi, Ünlü değişmesi, Ses değişmesi, Türkçenin söz varlığı