İslâm Düşünce Tarihinde Sûfȋler Hakkındaki Tasnîf Biçimlerine Yönelik Bir Değerlendirme

Authors : Betül İzmirli

Pages : 449-476

Doi:10.17120/omuifd.561634

View : 16 | Download : 11

Publication Date : 2019-12-16

Article Type : Research Paper

Abstract :Sûfîler -bir zümre hâlinde- h. III./m. IX. asrın ikinci yarısından itibaren ortaya çıkmıştır. İlk dönem tasavvuf klasiklerinde pek çok özelliğiyle ele alınan bu topluluk, bir müddet sonra bazı âlimler tarafından çeşitli tasnîflere tâbi tutulmuştur. Tasavvuf ehli tarafından insanlar, bilginin ilme’l-yakîn, ayne’l-yakîn ve hakka’l-yakîn şeklindeki üçlü tasnifinden hareketle, temelde avâm ve havâs olarak ayrılmıştır. Sûfîlere göre Hakk’a yakınlaştırmaya vesile olmayacak derecede ibâdetlere ve zâhire düşkün olan ve tasavvufun hakîkatlerinden uzaklaşan kişi avâmdandır. Buna karşın şerîat ve ibâdetlerle birlikte bâtınî boyutta aşama kaydeden kişi ehl-i havâstan kabul edilmiştir. Sûfîlerden ya da sûfî müelliflerden bazıları, dâhil oldukları zümreyi derecelerine yani tasavvuf hiyerarşisindeki mertebelerine göre kategorize etmiştir. Bunlar; sûfî, mutasavvıf, mustasvif; ashâbu’l-âdât, ashâbu’l-ibâdât, ashâbu’l-hakîka gibi birçok tasnîften ibârettir. Sûfî müellif Hücvîrî ise onları hicrî III. ve IV. asırlarda tâbi oldukları tasavvufî ekollere göre ele almıştır. Ehl-i tasavvuftan olmayan kimi müellifler de daha sonra sûfîler hakkında, ehl-i sünnete muvâfık olmalarına ve aykırılıklarına göre bir ayrım yapmıştır. Konu hakkında geçmişten bugüne yapılan bütün tasnifleri ele almak makalenin boyutlarını aşacağı için bu çalışma, mîlâdî XIV. yüzyılla sınırlandırılmıştır.
Keywords : Sûfî fırkalar, Tasavvuf, Sûfî, Sufi Fırkalar, Avam, Havas, Ortodoks, Heterodoks