“Teklîf-i Mâ Lâ Yutâk” Risalesi Bağlamında İsmail Konevî’nin Teklif Anlayışı

Authors : İbrahim BAYRAM

Pages : 137-179

Doi:10.17120/omuifd.595157

View : 13 | Download : 10

Publication Date : 2019-12-16

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı’nın XVIII. Yüzyıl âlimlerinden biri olan İsmail Konevî, Beyzâvî tefsirine yazdığı haşiye ile müfessir kimliğini ortaya koyduğu gibi kelam alanında kaleme aldığı risaleler ile de mütekellim hüviyetini izhar etmiş bir şahsiyettir. Onun bu sahada verdiği eserlerden biri de teklif-i mâ lâ yutâk konusuna tahsis edilen ve aynı isimle anılan risalesi olmuştur. Çeşitli kütüphanelerde farklı nüshaları bulunan bu risalesinde müellif, önce konuyu üçlü bir tasnif üzerinden ele almış, sonrasında kimi Eş‛arî ve Mâtürîdî kaynaklar eşliğinde meseleye derinlik kazandırmıştır. Konevî, teklif-i mâ lâ yutâkı; ilki aklen ve âdeten imkânsız, ikincisi aklen mümkün âdeten imkansız ve sonuncusu her iki yönden de mümkün, ancak gerçekleşmesi ilahi ilme aykırı iş ile teklif şeklinde üç bölüme ayırmış, ilgisini ise daha çok son kısmın birincisine dâhil olup olmayacağı üzerine yoğunlaştırmıştır. O, Allah’ın ilmine aykırı olduğu teziyle üçüncü bölümdeki teklifin vukuunu özü itibariyle imkansız gören ve onu birinci kısma dâhil eden kimi Eş‛arî zevata muhalefet etmiş ve bu hususta Mâtürîdî yaklaşımı destekleyen bir dil kullanmıştır.   
Keywords : İsmail Konevî, teklif, muhal, Eş‛arî, Mâtürîdî