Türklerin Nüfûzu Altında Abbâsî Hilâfetinin Görünümü (Sâmerrâ Dönemi)

Authors : İhsan ARSLAN

Pages : 387-410

Doi:10.17120/omuifd.1144386

View : 11 | Download : 8

Publication Date : 2022-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu araştırmada Türklerin Samerrâ döneminde Abbâsî hilâfeti üzerindeki etkileri metodolojik bakış açısıyla ve temel İslâm tarihi kaynakları referans alınarak işlenmiştir. Rivâyetlerden hareketle Türklerin, Abbâsî ihtilal hareketinin başarıya ulaşmasındaki rolleri, yeni devletin kurulmasıyla birlikte yönetim mekanizmasındaki âskerî faaliyetleri, Me’mûn’un hilâfete gelmesindeki katkıları ve bu dönemde Mu’tasım’ın emri altında isyan hareketlerindeki başarıları vurgulanmıştır. Yapılan incelemede Mu’tasım’ın hilafete gelmesindeki etkilerinden dolayı büyük bir güce sahip olmaları sebebiyle Bağdat’ta disiplinsiz davranışlarından dolayı kendileri için 222/836 tarihinde inşa edilen Sâmerrâ şehrine nakledilmeleri üzerinde durulmuştur. Türk asrı veya Sâmerrâ dönemi olarak bilinen bu süreçte onların halifeler üzerindeki etkileri siyasî, idarî, askerî, iktisadî ve ictimaî sahalarda yakın bir şekilde hissedilmeye başlanmıştır. Mütevekkil Alellâh’ın hilâfet makamına gelmesindeki rollerinden sonra ise, Halife’yi öldürebilecek kadar güçlü hale gelmişlerdir. Bu hadiseden sonra onlar, hilâfet makamına istedikleri halifeleri getirdikleri için yönetim üzerinde oldukça etkili olmuşlar ve kendi menfaatlerine uygun düşmeyen halifeleri ya hilâfetten uzaklaştırarak hapse atmışlar ya da öldürmüşlerdir. Ancak Mu’temid Alellâh’ın halife olmasından sonra Zenc isyanının bastırılmasında, Saffârîler ile mücadelede ve Bizans seferlerinde pek çok Türk komutan ve asker ölmesi, onların hilâfet üzerindeki etkilerini kırmıştır. Araştırma neticesinde bu durumu fırsat bilen Mutemid Allellâh’ın 277/890 tarihinde tekrar başkenti Bağdat’a taşıyarak Sâmerrâ dönemine son verdiği sonucuna ulaşılmıştır.
Keywords : Abbâsîler, Türkler, Mu\`tasım Billâh, Etki, Mu\`temid Alellâh