Şârihlerin Sarf İlminin Gelişimindeki Rolü ve Katkıları: Cürcânî’nin Şerhu’l ‘İzzî Adlı Eseri Özelinde Bir İnceleme

Authors : Şehmus Ülker

Pages : 259-275

Doi:10.17120/omuifd.1550442

View : 74 | Download : 98

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Tarihsel süreçte Arap dili grameri alanında önemli eserler telif edilmiştir. Bunlardan biri de sarf ilmiyle ilgili Zencânî’nin (öl. 660/1262 (?)) el-‘İzzî fî’t-tasrîf adlı çalışmasıdır. Zencânî’nin el-‘İzzî fî’t-tasrîf’i sarf alanında telif edilen muhtasar eserlerdendir. İlgili çalışma, muhtasar bir eser olmasına rağmen sarf ilminin birçok konusunu ihtiva etmektedir. el-‘İzzî fî’t-tasrîf, yazıldığı günden bu yana ilim çevreleri arasında büyük bir rağbet görmüş ve sarf ilminin tahsil edilmesinde önemli kaynaklar arasında yer almıştır. Sarf ilmiyle ilgilenen birçok kişi Zencânî’nin el-‘İzzî fî’t-tasrîf’i üzerine şerhler kaleme almıştır. Bu âlimlerden biri de Seyyid Şerif Cürcânî’dir (öl. 816/1413). Arap dilinin önemli âlimlerden biri olan Cürcânî, farklı alanlarda birçok eser telif etmiştir. Bu eserlerden biri de Zencânî’nin el-‘İzzî fî’t-tasrîf adlı eseri üzerine yazdığı Şerhu’l-‘İzzî adlı eseridir. Cürcânî, söz konusu eserinde konu sıralaması açısından Zencânî’nin eserindeki sıralamaya bağlı kalmıştır. Cürcânî, müellifin metnini sadece şerh etmekle kalmamış, meselelerin eksik kalan yanlarını tamamlayarak ek bilgilere de yer vermiştir. Bazı durumlarda ise soru cevap yöntemini uygulayarak musannifin metni ile ilgili muhtemel sorulara da cevap vermiştir. Doküman inceleme ve literatür taraması şeklinde gerçekleştirilen bu çalışmada Cürcânî’nin Şerhu’l-‘İzzî adlı eseri ele alınmıştır. Bu bağlamda Cürcânî’nin şerhi; içerik, metod, üslûp, dil ekollerine yaklaşımı, etkilendiği Arap dili âlimleri, meselelerin eksik yanlarını tamamlaması, muhtemel itirazların cevaplarına yer vermesi açısından incelenmiştir. Böylece bu çalışma, hem şârihin Şerhu’l-‘İzzî adlı eserindeki şerh metodunu hem de eserin Arap diline olan katkısını ortaya koymayı hedeflemiştir.
Keywords : Arap Dili ve Belagatı, Sarf, Zencânî, Cürcânî, Şerhu’l-‘izzî.