Elitist Reformlar, İran’da Devrime Yetmedi

Authors : Girayalp KARAKUŞ

Pages : 2760-2775

Doi:10.26466/opus.557254

View : 10 | Download : 13

Publication Date : 2019-06-30

Article Type : Review Paper

Abstract :Bu çalışmada birinci ve ikincil kaynaklar kullanılırken tarihsel kronolojiye uygun hareket etmeye çalıştık. Çalışmadaki asıl maksadımız elitist reformları yapan Rıza Pehlevi’ye karşı dalga dalga gelen tepkilerin tarihsel kökenlerini ve İran’daki tarihsel blokun zamanla nasıl dağıldığını ortaya koymaktır. Çalışmada geleneksel olarak İran’ın Pehlevi dönemindeki reformları devletin yeniden inşası olarak değerlendirilmiştir. Çalışmamızda genel olarak, İranlı elitlerin tepeden inme politikalarına ve bu sınıfın, İran’ı modern ve siyasi açıdan bağımsız bir ülkeye dönüştürmek konusundaki uğraşlarına ilişkin meselelere yoğunlaşılmıştır. Temel olarak, Tahran rejiminin yüksek politikalarına geleneksel toplum ve alt sınıflardan gelen gruplar reformlara karşı koymaya çalışmıştır. Bu çerçevede, bu gruplar ile eyaletlerdeki çarşılar, loncalar dâhil diğer grupların tarihsel ve sosyolojik değerlendirmeleri pek de incelenmemiştir. Rıza Şah`ın bu grupları dönüştürmek için yaptığı reformlar ne pasif şekilde kabul edilmiş ne de körü körüne muhalefetle karşılaşmıştır. Bilakis İran`daki yeni düzen İran toplumundaki farklı kesimlerde ve sınıflarda çok boyutlu tepkilere yol açmıştır. Özellikle 1920`lerin başlarındaki görece istikrar halk tarafından memnuniyetle karşılanırken, 1927-1929`da Rıza Şah tarafından dayatılan otoriter modernleşme politikası özellikle toplumun alt kesiminde tepkilere yol açmıştır. Rıza Şah yeni kurduğu düzeni sağlamlaştırdıktan sonra 1927 yılında bir sekülerleşme ve merkezileşme programı başlatmış ve bu reformları yaparken orduya sırtını dayamıştır. Ancak bu reformlar topluma zorla dayatılmak istendiğinde büyük tepkilere yol açmıştır. Zorunlu askerliğin dayatılması, kılık kıyafet kanunu, eğitimde sekülerleşme, yargının yeniden düzenlenmesi, göçebelerin zorunlu iskânı gibi politikalar toplumdaki bazı çıkar gruplarının tepkisine yol açmıştır. Rıza Şah’ın bu reformları gözde kurmayları Ali Ekber Daver, Faruk Mirza ve özellikle de Abdülhüseyin Teymurtaş`ın hüküm sürdüğü dönemde gerçekleşmiştir.
Keywords : İran, Modernizasyon, Rıza, Şah, Pehlevi