Hârezmşahlar Devleti tarihine ait yeni bir kaynak: Vesâilü’r-Resâ’il ve Delâ’ilü’l-Fezâ’il ve Nûreddin Münşî

Authors : Coşkun Erdoğan

Pages : 399-413

Doi:10.48146/odusobiad.1417302

View : 103 | Download : 105

Publication Date : 2024-03-08

Article Type : Review Paper

Abstract :Hârezmşahlar Devleti, Selçuklu siyasi iradesi henüz sona ermeden Hârezm bölgesinde siyasi ve idari yapılanmasını neredeyse tamamlamış ve devletleşme sürecini ise Atsız döneminden itibaren bölgede kabullendirmeye başlamıştır. Bu doğrultuda bürokratik ve diplomatik mekanizma hem bölgesel altyapısının vermiş olduğu avantajlar hem de Selçuklu idari yapılanmasının etkisiyle oldukça erken dönemden itibaren tam anlamıyla işlevsel halde olmuştur. İdari işleyişin Selçuklu yapılanması doğrultusunda gözlendiği Hârezmşahlara ait takip edilebilen en eski münşeat mecmuaları devletin yapısal organizasyonunu ortaya koymaktadır. Nitekim Hârezmşah münşîlerinin yazdığı belge ve mektuplar bugüne kadar ulaşmış bulunmaktadır. Ancak bu münşeat mecmualarından biri olan Ves’ailü’r-Resâ’il ve Delâ’ilü’l-Fezâ’il, bilimsel çalışmalarda bugüne kadar kullanılmamıştır. Nûreddin Münşî’nin eseri olan bu münşeat mecmuası, bu çalışmanın esas konusunu teşkil etmektedir. Eserin Gıyaseddin Pirşâh ve Sultan Celaleddin dönemine ait bilgileri ihtiva etmesinin yanı sıra içerik açısından devletin yapısal sürecini anlamak için oldukça önemli bilgiler içerdiği tespit edilmiştir. Ayrıca eser inşâ sanatının güzel örneklerinden biridir. Eserin iki yazma nüshası bulunmakta olup Türkiye’de mevcut olduğu düşünülen nüsha kaybolmuştur. Ancak Manchester Üniversitesi’nde yer alan nüsha eksik olmasına rağmen bugün İran’da Rıza Samizâde tarafından yayımlanmıştır.
Keywords : Hârezmşah, Nûreddin Münşî, Vesâilü\'r Resâ\'il ve Delâ\'ilü\'l Fezâ\'il, Celaleddin, Gıyaseddin