Türkiye’nin belirlediği 1 altın Frank değerine göre Türk Boğazları geçişlerinden doğan ekonomik kazanım ve kayıplar üzerine güncel bir değerlendirme

Authors : Altuğ Yenginar

Pages : 30-45

Doi:10.48146/odusobiad.1352353

View : 23 | Download : 26

Publication Date : 2025-03-23

Article Type : Research Paper

Abstract :Günümüzde dünya ticaretinin %90’ından fazlası deniz yolu ile yapılmaktadır. Türk Boğazları dünyanın işlek deniz yollarından biri olarak dünya ticareti açısından önem arz etmektedir. 2021 yılında İstanbul Boğazı’ndan yaklaşık 39 bin, Çanakkale Boğazı’ndan ise yaklaşık 44 bin gemi geçiş yapmıştır. Bu gemilerin yaklaşık %60’ı uğraksız geçiş yapmıştır. Türkiye, Montrö Boğazlar Sözleşmesi esaslarına göre boğazlarından geçiş yapan bu gemilerden Altın Frank cinsinden ücret tahsil etme hakkına sahiptir. Bu çalışmanın amacı, Türk Boğazlarından uğraksız geçiş yapan gemilerden tahsil edilen fener ve tahlisiye hizmetleri ücretlerinin belirlenmesinde temel alınan 1 Altın Frank’ın, 2012-2021 yılları arasındaki on yıllık süreçte Türkiye’nin belirlemiş olduğu değerine göre gerçek değerinin belirlenerek, bu hizmetlerin ücret tahsilinden doğan ekonomik kazanım ve kayıpların tespit edilmesidir. Türkiye tarafından 1 Altın Frank’ın değeri 39 yılın ardından 2022 ve sonrasında 2023 yılında güncellenmiştir. Çalışmada, bu güncelleme kapsamında belirtilen hizmetlerin ücret tahsilinden doğan ekonomik kazanım ve kayıpların da belirlenmesi amaçlanmıştır. Türkiye, 2012-2021 yılları arasında 1 Altın Frank’ın değerini olması gereken gerçek değerine göre ortalama 16,44 kat daha düşük belirlemiştir. Türkiye, 1 Altın Frank’ın değerini 7 Şubat 1983-6 Ekim 2022 tarihleri arasında sabit tutuğu değere göre 7 Ekim 2022 tarihinde 5,06, 1 Temmuz 2023 tarihinde ise 5,48 kat artırmıştır. Fakat, yapılan hesaplamalara göre Türkiye 1 Altın Frank’ın değerini olması gereken gerçek değerine göre 7 Ekim 2022 tarihinde 3,87 kat, 1 Temmuz 2023 tarihinde ise 4 kat daha düşük belirlemiştir. Türkiye’nin 2012-2021 yılları arasında boğazlardan uğraksız geçiş yapan gemilerden tahsil ettiği fener ve tahlisiye hizmetleri ücretlerinden 4 milyar 668 milyon 574 bin 227 $ kaybı bulunmaktadır.
Keywords : Altın Frank, Montrö Boğazlar Sözleşmesi, Boğaz, Uğraksız Geçiş, Ücret