Avni Divanı’nda dert kavramı: Fatih’in derdi ne?

Authors : Niyazi ADIGÜZEL, Mahmut KÜÇÜKAY

Pages : 261-276

Doi:10.29000/rumelide.606150

View : 13 | Download : 11

Publication Date : 2019-08-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Çağ açıp çağ kapayan Sultan Fâtih; üstün başarılı devlet adamlığının yanı sıra, çok yönlü kişiliğinin bir tezahürü olarak Klasik edebiyatımızın mazmun ve mefhumlarıyla, nazım şekli ve şiir tekniğine hâkim güçlü bir şâir olma özelliğine de sahiptir.“Avnî” mahlasıyla şiirler yazan Sultan, aynı zamanda Osmanlı padişahları arasında ilk divan sahibi hükümdardır. Onun şiirlerinde aşk, âşık-maşuk, rakib, tasavvuf, anasır-ı erbaa, sanat, musiki, özlem, hasret, dert, keder vb. divan edebiyatının belli başlı bütün kavramlarını bulmak mümkündür. Dert kelimesi sözlükte üzüntü, hastalık, ağrı, sorun ve kaygı anlamlarına gelmektedir. Şiir dünyamızda ise gam, gussa, teessür, melâl, ızdırap, ye’s, mihnet, keder, tasa, kaygı, üzüntü, inkisar, hüzün, elem, sıkıntı, cefâ, belâ vb. birçok yakın anlamlı sözcükle birlikte kullanılmıştır. Avnî divanında, dert kavramı incelendiğinde aynı anlamda kullanılan gam, gussa, melâl, ızdırap, ye’s, efgân, mihnet, belâ, kahr ve sitem gibi yakın anlamlı kelimelerin bulunduğu yüz elliye yakın beyit bulunmaktadır. Bu beyitlerin yanı sıra dert veya herhangi bir şekilde dert kelimesinin yakın anlamlılarının olmadığı fakat yine de derdi yüklenmiş beyitler de mevcuttur. Allah beni türlü türlü dertler için yaratmıştır diyen ve genç yaşta İstanbul’un fethiyle dertlenen Fatih, İtalya fethini gerçekleştirmeyi planladığı sırada vefat etmiştir. Dolayısıyla onun derdi gaza derdi veya başka bir ifadeyle “Kızıl Elma” derdi mi idi? Bir kul olarak Allahü Teâla’ya hakkıyla kulluk edememe ya da gönlünü sevgiliye kaptırmış bir âşığın çaresizce derdini yüklenmiş de olabilir miydi? Bu bildiride Fatih’in şiirlerinden hareketle derdinin ne olduğu sorusuna cevap aranmaktadır.
Keywords : Avnî, dert, aşk, gâye, rakip