NARX (DOĞRUSAL OLMAYAN OTOREGRESİF DIŞSAL GİRDİLİ) YAPAY SİNİR AĞLARI MODEL İLE OTOMOBİL SATIŞI TALEP TAHMİNİ

Authors : Mehmet Zeki Seçmen, Sait Patır

Pages : 31-47

Doi:10.54439/gupayad.1486360

View : 37 | Download : 27

Publication Date : 2024-07-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Amaç: Bu çalışmanın amacı, günümüzde teknoloji alanında yaşanan hızlı değişim ve yapay zekânın da toplum içerisindeki öneminin giderek artmasıyla NARX (Doğrusal Olmayan Otoregresif Dışsal Girdili) YSA (Yapay Sinir Ağları) modelini kullanarak otomobil talep tahmini yapmaktır. Gereç ve Yöntem: Çalışmada, MATLAB (Matris Laboratuvarı) programı kullanılarak Türkiye’de otomobil üretip en çok satış yapan altı firmanın (OYAK Renault, Tofaş, Toyota, Ford, Honda ve Hyundai) Otomotiv Distribütörleri ve Mobilite Derneği (ODMD)’nin 2014–2024 yılları arasında yayınlamış olduğu aylık otomobil satış verilerinden NARX YSA modeli ile satış tahmini yapılmıştır. Tahmin modelinin geliştirilmesinde Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının yıllık yayınlamış olduğu faaliyet raporlarından otomobil talebi üzerine etkisi olduğu düşünülen bağımsız değişkenler Brent petrol fiyatı, dolar kuru, taşıt kredi faizleri, TÜFE, araç alım düzeyi, otomobil üretim âdeti, bağımlı değişken ise yani çıktı değeri altı firmanın toplam otomobil satış âdeti olarak belirlenmiştir. Bulgular: NARX YSA, altı girdi, on gizli nöron ve bir çıktıdan oluşmaktadır. Önerilen modelin, test seviyesindeki performansı MSE=0,0654, MAPE=%12,23’dür. Bu sonuçlar, NARX YSA modelinin genel olarak iyi performansı sergilediğini göstermektedir. Sonuç: Önerilen modelin eğitim ve test aşamasından sonra 2024 yılının 12 aylık otomobil satışı talep tahmini yapılmıştır. Yapay sinir ağları ile talebin doğru tahmin edilmesi, otomobil üreten firmaların gelecekte tarifelerini hızlı bir şekilde pazar planlamasına olanak tanır, bu da güvenilirliğinin artmasına yardımcı olabilecektir.
Keywords : Yapay zekâ, NARX yapay sinir ağları model, otomobil talep tahmini