İklim Destekli Beslenmede Bitki Bazlı Diyetler ve Sağlık Üzerine Etkileri

Authors : Ayşe GÜNEŞ BAYIR, Büşra KIYAK

Pages : 35-54

View : 31 | Download : 33

Publication Date : 2022-09-30

Article Type : Review Paper

Abstract :Her gün daha derinden etkilenilen küresel iklim krizi, sonuçlarıyla ekosistemleri ve insan hayatını tesiri altına alarak dünya genelinde büyük bir sorun haline gelmiştir. İklim krizinin en somut başlangıcı sanayi devrimi olarak görülürken nüfus artışına eşlik eden makineleşme bu soruna üstel olarak katkıda bulunur. Sektörler arası bir sorun olan iklim krizinde en büyük paylardan birine de gıda sistemi sahiptir. Olumsuz çevresel etkileri olan gıda sistemi, özellikle sera gazları emisyonu (GHGE), su gereksinimi ve arazı kullanımı açısından dünyadaki en önemli sektörlerden biridir. Diyetleri destekleyen besin zincirleri, çevresel sorunlarla bağlantılıdır. Artan dünya nüfusuna yeterli ve dengeli bir beslenme düzeni sağlanırken çevrenin yük kapasitesini aşmamak için diyetlerin çevresel zararını göz önünde bulundurmak zorunlu bir gereksinimdir. Diyet ve tüketim alanındaki gelişmeler, örneğin et, yumurta, süt gibi hayvansal ürünlerin sebze ağırlıklı beslenmeye göre daha çok tercih edilmesi karbon salınımını kat be kat arttırır. Protein alımının, üretimi ve işlenişi sonucu metan gazı (CH4) emisyonuna sebep olan hayvancılık sektörü yerine kuru baklagil ve tahıllardan karşılanması halinde sera gazı emisyonunda ortalama 5 milyar tonluk gibi büyük bir fark yaratır. Gıda tüketimi ve sürdürülebilirlikleri değerlendirilerek alternatif bitki bazlı diyet kalıpları oluşturulmuştur. Bitki bazlı diyet kalıpları; vücudu optimize eden biyoaktif bileşen, makro ve mikro besin içeriğinden dolayı olumlu sağlık etkileriyle ilişkilendirilmiştir. Daha önce yapılan çalışmalar bitki bazlı diyetlerin glisemik kontrol, kan lipid seviyesi kontrolü, diyabet, hipertansiyon, bazı kanser türleri, crohn hastalığı ve kalp hastalıkları gibi sağlık sorunları için etkili bir ilaçsız tedavi şekli olduğunu göstermiştir. Bu derleme makalede insan ayak izi ve diyet seçimleri arasındaki ilişki ele alınarak, bitki bazlı diyetlerin çevre sağlığının yan sıra insan sağlığına da olumlu yöndeki etkileri incelenmiştir.
Keywords : iklim krizi, sürdürülebilirlik, bitki bazlı beslenme