Türkçe ve Almanca Karikatürlerde Ünlemler: Dilbilimsel Bir İnceleme

Authors : Dursun KARAKAYA

Pages : 69-89

View : 25 | Download : 16

Publication Date : 2020-06-22

Article Type : Research Paper

Abstract :Ünlemlerin dilsel bütünlük içindeki yerleri nedir, ünlemler nasıl anlam kazanırlar, Almanca ve Türkçede ortak ya da farklı özellikleri nelerdir gibi sorulardan yola çıkılarak; çalışmada, Almanca ve Türkçe karikatürlerde ünlem bildiren ifadeler; biçimsel ve anlamsal özellikleri ele alınarak karşılaştırılmıştır. Ünlemler, daha çok konuşma dilinde kullanılan ve anlamlarını genellikle kullanıldıkları bağlama göre kazanan dilsel öğelerdirler. Karikatürler ise sahip oldukları görsel ve metinsel boyutlar sayesinde bir göstergenin anlam kazanmasını sağlayan bağlamın tespit edilebileceği en uygun basılı iletişim araçları arasındadırlar. Bu özellikleri dolayısıyla ünlemler ve karikatürler çalışmada ele alınan temel inceleme konularını oluşturmaktadırlar. Söz konusu inceleme ve ardından yapılacak bir analiz için ünlem bildiren sözcüklerin içinde yer aldığı Almanca ve Türkçe karikatür çiftleri; ünlem sözcüğünün bildirdiği sevinç, üzüntü, tiksinme, şaşkınlık, talep etme gibi duygu ve özelliklerine göre, durumsal olarak eşleştirilerek karşılaştırılmıştır. Dilbilimsel teorik açıklamaların ardından yapılan uygulamalı karşılaştırmada her iki dile ait seçilmiş karikatürler ve içlerinde geçen ünlemler göstergebilimsel, anlambilimsel ve edimbilimsel açılardan incelenmiş, oluşturulan tablolar yardımı ile analiz edilmiş ve yorumlanmıştır. Araştırma sonucunda resim metin ilişkisi yönünden Almanca karikatürlerde metin daha çok tümleyicilik ve yedeklik özelliği gösterirken; Türkçe karikatürlerde metinlerin genellikle bağımlılık özelliği gösterdiği saptanmıştır. Türkçe karikatür metinlerinde daha fazla söz sanatı kullanıldığı ve ünlemlerin metindeki anlam ayırt edici ve dilsel işlevi arttırıcı özellikler sergilediği belirlenmiştir.
Keywords : Ünlem, Karikatür, Göstergebilim, Anlambilim, Edimbilim