Seyf-i Sarâyî’nin Gülistan Tercümesi’nde Yiyecek ve İçecek Adlarında Yan Anlamlılık

Authors : Yakup YILMAZ, Dilek BAYRAKTAR

Pages : 30-50

Doi:10.29000/rumelide.336476

View : 16 | Download : 9

Publication Date : 2016-04-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Kelimelerle ilgili iki tür anlamdan söz edilir: Düz anlam ve yan anlam . Düz anlam, kelimenin birinci anlamıdır; yan anlam bir kelimenin düz anlamına kullanım sırasında katılan öznel, duygusal, coşkulu ikincil anlamlardır. Bir kelimenin her durumda bir düz anlamı vardır, yan anlam ise bağlama göre değişebilir. Edebiyatta yan anlam, bir kelimenin gerçek anlamı dışında başka bir anlamda kullanılmasıdır, mecazdır. Yan anlamlılık iki çeşittir: Benzetmeli yan anlamlılık insert ignore into journalissuearticles values(istiare); ve aktarmalı yan anlamlılık insert ignore into journalissuearticles values(mecaz-ı mürsel); . Benzetmeli yan anlamlılıkta bilinen bir durumdan bilinmeyen yeni bir durumu anlatmada anlam aktarımı benzerlik yoluyla; aktarmalı yan anlamlılıkta anlam aktarımı iki nesne veya durum arasındaki ilişki yoluyla olur. Benzetmeli yan anlam, herhangi bir şeyin ya da olayın karşılaştırılabileceği başka bir şeyden söz ederek betimlenmesidir. Benzetmeli yan anlamda iki kavramın benzerlik ilişkisi, benzetmeyi anlatan dil biçimleri kullanılmadan verilir: Oluş yolları insandan doğaya, doğadan insana, doğadaki nesneler arasında, somutlaştırarak, duyular arasında benzetme şeklindedir. Aktarmalı yan anlam, bir kavramın doğrudan doğruya onu gösteren göstergeyle değil, bağlantılı olduğu başka bir göstergeyle dile getirilmesidir, benzetme yapılmaz, aynı göndergeye ait olan iki öge arasında bitişiklik ilişkisi vardır. Oluş yolları parça-bütün ilişkisi, mahal ilişkisi, sebep-sonuç ilişkisi, genel-özel anlam ilişkisi, mazhariyet ilişkisi, alet olma ilişkisi, öncelik-sonralık ilişkisi şeklindedir. Bu makalede de 14. yüzyılda yazılmış Gülistan Tercümesi’ nde yer alan yiyecek-içecek adlarındaki yan anlamlılık ele alınmıştır.
Keywords : Düz anlam, yan anlam, benzetmeli yan anlamlılık, aktarmalı yan anlamlılık