Mantıku’t-Tayr’da tasvirî fiiller

Authors : Ebru GÜVENEN

Pages : 14-22

Doi:10.29000/rumelide.705487

View : 16 | Download : 11

Publication Date : 2020-03-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkçe; her dönem, içinde bulunduğu şartların gereği olarak yeni bir sözcüğe ihtiyaç duyduğu takdirde, bunu yabancı dillerden ödünçleme yoluna başvurmadan da giderebilmiştir. Eski Anadolu Türkçesinde, Beylikler Dönemi’ne kadar sadece halkın konuşma dili olan Türkçe, Karamanoğlu Mehmet Bey’in fermanından sonra Anadolu’da resmî dil statüsüne erişmiştir. Bu dönem sanatçıları Türkçenin gücünü göstermek için bilinçli bir tutum sergilemişlerdir. Gülşehri de bu isimlerin başında gelmektedir. O, “Türkçecilik Akımı”nın gerekliliklerini, 14. yüzyıla kadar kaleme alınan eserlerde görülmeyen pek çok ilke imza atarak gerçekleştirmiştir. Gülşehri, “Mantıku’t-Tayr”da Türkçenin edebî anlamda Arapça ve Farsça kadar yetkin bir dil olduğunu ispatlamaya çalışmıştır. Bunu sadece sözlü olarak dile getirmekle yetinmemiş, uygulama ile de göstermiştir. Gülşehri’nin aynı sözcüğün Arapça ve Farsçasının yanında Türkçesini de kullanması, bir eser yazabilecek kadar Farsçaya hâkim olmasına rağmen “Mantıku’t-Tayr”ı Türkçe yazması ve bundan sonra da eserlerini Türkçe ile yazacağını söylemesi, Türkçenin diğer diller ile rekabette yenilmeyeceğini ortaya koymaktadır. O, ayrıca söz varlığındaki birleşik sözcükler, deyim, atasözü, kalıp sözcükler, söz sanatları vb. ile dilde estetik ve etkileyici bir anlatım yakalanacağı düşüncesindedir. Türkçede farklı yöntemlerle birleşik fiiller oluşturulabilmektedir. Bunlardan biri de tasvirî fiillerdir. En eski yazılı metinlerimizden itibaren kullanılan tasvirî filler, anlatımda etkileyiciliği sağlamak için başvurulan sözcük türleri arasındadır. Bu çalışmada, Gülşehri’nin “Mantıku’t-Tayr” adlı eserinde kullandığı tasvirî fiiller oluşturulma şekilleri ve yer yer yardımcı fiillerin birleşik içerisindeki anlama etkileri bakımından değerlendirilecektir.
Keywords : Gülşehri, Mantıkut Tayr, tasvirî fiiller