Kamus-ı Türkî’den günümüze Fransızca alıntı kelimelerde anlam değişmeleri

Authors : Selcen KOCA

Pages : 1-27

Doi:10.29000/rumelide.885408

View : 46 | Download : 12

Publication Date : 2021-03-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Kültürel ve dolayısıyla dilbilimsel temasın doğal sonuçlarından biri olan sözcüksel ödünçleme, kaynak konumundaki verici dilden alıcı dilin söz varlığına yapılan kelime aktarımıdır. Sözcüksel ödünçlemeyi teşvik eden temel etkenler, sözcüksel boşluğu doldurma ihtiyacı ve prestij kazanma isteğidir. Yabancı bir kaynak dilden ödünçlenen kelimeler, az veya çok; fonolojik, ortografik, morfolojik ve anlamsal açıdan alıcı dilin sistemine uyum sağlayacak şekilde değiştirilerek kullanılırlar. Bu çalışmanın konusu olarak seçilen alıntı kelimelerdeki anlam değişmeleri, farklı şekillerde ve aşamalarda gerçekleşebilmektedir. Alıntı kelimeler, alıcı dile ilk kez tanıtıldığında kaynak dildekinden farklı bir anlam gösterebileceği gibi dile uyarlandıktan sonra süreç içerisinde de anlam değişimine uğrayabilir. Özellikle Tanzimat dönemiyle artan ve 20. yüzyılın ortalarına kadar etkisini sürdüren Türk-Fransız teması, Türkçeye Fransızca kelimelerin ödünçlenmesi sonucunu doğurmuştur. Türkçede yeni kavram, madde ve eşyaları karşılayan kelimelere duyulan ihtiyaç Fransızcadan yapılan sözcüksel ödünçlemelerin başlıca nedenidir. Bu çalışmada, Tanzimat dönemi aydınlarından Şemseddin Sami tarafından hazırlanan Kamus-ı Türkî`deki Fransızca alıntı kelimeler tespit edilerek bu kelimelerin günümüzde geçirdiği anlam değişmeleri analiz edilmiştir. Fransızca alıntı kelimelerdeki anlam değişmeleri, konuyla ilgili tipolojilere göre anlam genişlemesi, anlam daralması, anlam aktarımı insert ignore into journalissuearticles values(metafor, metonimi, sinekdoka); alt başlıkları altında incelenmiş; anlam olayları dışında galatlar yoluyla oluşan anlam değişmelerine de yer verilmiştir. Böylece, hem 19. yüzyıldan günümüze Fransızca alıntı kelimelerdeki anlam değişmeleri belirlenmiş hem de bu kelimelerin kaynak dilden farklı olarak Türkçede kazandıkları özgün anlamlar ortaya koyulmuştur.
Keywords : Alıntı kelime, anlam değişmeleri, Kamus ı Türkî, anlam genişlemesi, anlam daralması, anlam aktarımı