Hatay’ın Altınözü ilçesinde kullanılan Arapça lehçesi ve bu lehçede yer alan bazı atasözleri

Authors : Yakup GÖÇEMEN

Pages : 864-895

Doi:10.29000/rumelide.1074120

View : 14 | Download : 6

Publication Date : 2022-02-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Yüzyıllardır çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapan Anadolu, halen günlük hayatta pek çok farklı dilin konuşulduğu bir coğrafyadır. Anadolu’da varlığını sürdüren dillerden birisi de Arapçadır. Türkiye’nin en güneyinde yer alan Hatay, Arapçanın yoğun bir biçimde kullanıldığı başlıca bölgelerdendir. Hatay’da Arapçanın Suriye yerleşik lehçesi konuşulmaktadır. Suriye sınırında bulunan Hatay’ın Altınözü İlçesi, Arapça ve Türkçenin temas halinde olduğu bir dil bölgesidir. İlçe; Sünnî Arap, Sünnî Türk, Sünnî Kürt, Alevî Arap ve Arap Ortodoks gibi farklı etnik ve dinî grupları barındırmaktadır. Arapça, nüfus yoğunluğunu pratik anlamda iki dilli bireyler olan Arapların oluşturduğu ilçenin dil haritasında geniş bir alan kaplamaktadır. Suriye yerleşik lehçesinin farklı bir ağzı olarak değerlendirilen Altınözü Arapçası, temel biçimbilim, sözdizim ve sesbilim özellikleri açısından standart Arapçayla büyük oranda benzerlik göstermektedir. Resmî ve eğitim dili Türkçeyle temas halinde olan ve yazılı kültüre dayanmayan Altınözü Arap diyalekti, diller arası etkileşim bağlamında Türkçe karşısında alıcı dil pozisyonunda olması nedeniyle pek çok Türkçe kelimeyi bünyesine katarak değişim ve deformasyona uğramıştır. Dilin korunmasında ve sonraki kuşaklara aktarılmasında önemli rol üstlenen atasözleri, Altınözü Arapçasını değişime uğramaktan koruyan unsurlar arasında yer almaktadır. Nitekim baskın dil Türkçenin ağır etkisine maruz kalan yöre Arapçasının aksine, yörede kullanılan atasözlerinin kalıplaşmış ve klişe ifadeler olması nedeniyle genel anlamda orijinal yapısını koruduğu görülmektedir. Bu nedenle söz konusu atasözleri, Suriye, Lübnan, Ürdün ve Filistin’de kullanılan atasözleriyle sözcük ve anlam yapısı itibarıyla büyük ölçüde benzerlik göstermektedir. Çalışma, Altınözü Arapçasının genel özelliklerini ve bu lehçede kullanılan bazı atasözlerini tespit ederek Türkçede aynı anlam ekseninde yer alan atasözleriyle karşılaştırmayı amaçlamaktadır.
Keywords : Arap Dili ve Belâğatı, Altınözü, Arapça, lehçe, atasözü