Farsça Kökenli Ki ile Oluşturulan Yapıların Türkiye Türkçesi Ağızlarındaki İşlevleri Üzerine

Authors : Bilgit Sağlam

Pages : 205-223

Doi:10.29000/rumelide.1439601

View : 82 | Download : 95

Publication Date : 2024-02-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmanın odağı Farsça kökenli ki parçacığının Türkiye Türkçesi ağızlarındaki farklı işlevleridir. Çalışmada Türkiye Türkçesi ağızları geniş anlamı ile ele alınmış ve Türkiye idari sınırları dışında olan ancak dilbilimsel olarak Türkiye Türkçesi ağızları içinde değerlendirilen Balkan, Kıbrıs, Suriye ve Irak Türk ağızları da çalışma kapsamına dâhil edilmiştir. Çalışmada Türkçe ve Farsça arasındaki tipolojik farklılıklar göz önünde bulundurularak ki ile oluşturulan yapıların ölçünlü Türkçeden farklı olarak Türkiye Türkçesi ağızlarında sergilediği işlev çeşitliliği betimlenmiş ve bu işlevler kaynak dil Farsçadaki kullanımları ile ilişkilendirilmiştir. Çalışma bu anlamıyla Türkiye Türkçesi ağızlarındaki dil ilişkileri kaynaklı sözdizimsel farklılıkları ki’li yapılar örneğinde ele almaktadır. Çalışmada ki’nin Farsçadaki işlevleri; yantümce bağlama, belirteç yapıları kurma ve odak işaretleme olarak sınıflandırılmıştır. Bu işlevlerin Türkiye Türkçesi ağızlarındaki kullanım alanları incelenmiş, ölçünlü Türkçede sınırlı kullanım gösteren veya hiç görülmeyen ki yapılarının kaynak dildeki kullanımlarına paralel olarak birçok ağız bölgesinde yaygın olarak kullanıldığı tespit edilmiştir. Çalışmada elde edilen bulgular ki’li yapıların genel beklentinin aksine batıdan doğuya doğru artmadığına, bu kullanımların merkez ağızlardan çeper ağızlara doğru artan bir çeşitlilik gösterdiğine işaret etmektedir.
Keywords : ki bağlacı, Türkiye Türkçesi ağızları, dil ilişkileri, Farsça