Ephesos Aziz Yuhanna Kilisesi’nden Phiale Örnekleri

Authors : Sinan MİMAROĞLU, Elif KARABACAK

Pages : 661-677

Doi:10.29135/std.865615

View : 18 | Download : 18

Publication Date : 2021-05-15

Article Type : Research Paper

Abstract :1921 yılında başlayan G.A. Sotiriou kazıları ile yaklaşık 100 yıllık bir kazı geçmişini ardında bırakan Ayasuluk Tepesi ve St.Jean Anıtı Kazısı, her geçen gün yeni veriler sunmaya devam etmektedir. Bu veriler kimi zaman yeni buluntulardan sağlanmakta, kimi zaman ise daha önce gün yüzüne çıkarılmış mimari verilere yeni bir bakış açısıyla yaklaşılması sonucu ortaya çıkmaktadır. Bunlardan biri kilisenin Türk Dönemi’nde işlik olarak kullanılan batı haç kolunun bir bölümünde, bir zeytinyağı işliğinde karşımıza çıkmaktadır. Batı haç kolu ile vaftizhane arasında yer alan koridorun doğusunda, devşirme olarak bir zeytinyağı işliğinde yeniden kullanılmış olan phiale, günümüze kadar yapılmış çalışmalarda yalnızca bu son işlevi ile yer almıştır. Tek bir yayında ise yalnızca bir havuz olarak tanımlanmış, orijinal işlevine ilişkin bir değerlendirme yapılmamıştır. Oysa söz konusu taş eleman burada yeniden, esas işlevi dışında kullanılmadan önce kilisenin içerisinde suyun kutsiyetine atıfta bulunularak günümüzde yer aldığı kurgudan çok farklı bir amaç için kullanılmış olmalıydı. Benzer uygulama yakın çevrede Ephesos Meryem Kilisesi’nde de görülmektedir. Çalışmamızda, Ayasuluk Tepesi’nde, Bizans Dönemi Batı Anadolu’sunun en önemli dini yapılarından olan Aziz Yuhanna Kilisesi’nde bulunan ve sonrasında aynı yapıda devşirme olarak kullanılmış olan phiale esas işlevi ile tanıtılarak, eldeki mevcut veriler ve literatür örnekleri ışığında yapıdaki kullanımı ile ilgili belirlediğimiz problemler tartışmaya açılacak ve çağdaşı olan benzer uygulamalar arasındaki yeri ve phialelerin kiliselerdeki kullanımları hakkında genel bir değerlendirme yapılacaktır.
Keywords : Ayasuluk, St Jean Kilisesi, Phiale, Efes, Aziz Yuhanna Kilisesi, Ayasuluk, Ephesos, Kutsal su