Bafra Arkeoloji ve Etnografya Müzesi’nde Bulunan İbrik ve Güğümler

Authors : Elif YESİL, Mehmet Sami BAYRAKTAR

Pages : 209-241

Doi:10.29135/std.979643

View : 18 | Download : 7

Publication Date : 2022-07-09

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada Bafra Arkeoloji ve Etnografya Müzesi’nde bulunan altı ibrik ve yedi güğüm Sanat Tarihi disiplini çerçevesinde ayrıntılı bir şekilde tanıtılarak değerlendirilmeye çalışılmıştır. Eserlerin tarihlemesi konusunda biri haricinde biçim, teknik ve süsleme özelliklerine bakılarak tarihlendirilme yapılmaya çalışılmıştır. Buna göre; 1890-91 tarihli güğüm haricinde kalan eserler, Geç Osmanlı veya Cumhuriyet devrine ait olmalıdır. Eserler biçim yönünden kendi aralarında çeşitlilik göstermektedir. İbrikler bombe dipli, alçak kaideli veya yüksek kaidelidir. Gövdeleri çan, silindir ve daire şeklindedir. Boyunları kalın-kısa veya ince-uzundur. Kapaklı veya kapaksız olan bu eserlerin tamamı yandan tek kulplu ve ince-uzun emziklidir. Güğümlerden biri yüksek kaideli, diğerleri düz diplidir. Gövdeleri armudi, çan ve daire şekillidir. Hepsi yandan tek kulplu, biri kapaksız, diğerleri kapaklıdır. Ana malzeme olarak bakır kullanılan kaplarda kulp menteşe gibi ek yerlerinde pirinç ve demir kullanılmıştır. Eserler dövme ve döküm tekniğinde yapılmıştır. Gövde kısımları dövme tekniğinde şekillendirilirken kulp ve kulp tutamakları genelde dökümdür. Dövme ve dökümle elde edilen parçalar kenet, perçin, dişli perçin ve lehim ile birleştirilmiştir. Eserler kazıma, kabartma ve çökertme teknikleri kullanılarak süslenmiştir. Bitki, geometri ve figür kompozisyonlarıyla süslü eserlerin bezeme yönünden mütevazı oldukları söylenebilir. Eserlerden sadece bir tanesinde sahibinin isminin ve tarihin kaydedildiği kitabe bulunmaktadır. Eserlerin üretildiği şehirlerin tespiti konusunda benzer örneklerine bakılarak saptama yapılmaya çalışılmıştır. Eserlerin yarıya yakını, Giresun, Kayseri, Kastamonu, Erzincan, Afyonkarahisar ve Gerede örnekleriyle büyük bir benzerlik göstermektedir. İncelenen eserlerin malzeme, boyut ve biçim özellikleri ile teknik ve süsleme özellikleri Anadolu’nun hemen her bölgesinde karşılaşılan geleneksel kullanım eşyalarının özellikleriyle uyumludur. Eserler özellikle son dönem Osmanlı eserleriyle benzer gelenek içerisinde yer almaktadırlar.
Keywords : Osmanlı, Bafra, maden sanatı, bakır, ibrik, güğüm