Nevşehirli Damat İbrâhim Paşa’nın Külliyeleri Üzerine Bir Değerlendirme

Authors : Erkan ATAK

Pages : 977-1015

Doi:10.29135/std.1068204

View : 22 | Download : 12

Publication Date : 2022-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Nevşehirli Damat İbrâhim Paşa Osmanlı tarihinde iz bırakmış devlet adamlarından birisidir. Osmanlı tarihinde sonraları “Lâle Devri” olarak adlandırılan dönemde Sultan III. Ahmet ile beraber uyguladığı bir takım ıslahatlar ve ortaya koyduğu yenilikler sonraki yıllarda gerçekleştirilecek köklü ıslahatların temelini teşkil etmiştir. İbrâhim Paşa’nın önderliğinde girişilen imar faaliyetleri, başkent İstanbul’un çehresini belirli ölçüde değiştirmiş ve kentin Haliç kıyıları ve boğazın iki yanında doğru genişlemesine katkı sağlamıştır. Vakfiyelerinden anlaşıldığı kadarıyla, İbrâhim Paşa İstanbul ve Nevşehir başta olmak üzere Anadolu’nun çeşitli yerlerinde farklı türden birçok yapı inşa ettirmiştir. İstanbul’daki hayır eserlerinin başında; Şehzadebaşı’nda yer alan, zevcesi Fatma Sultan ile birlikte inşa ettirdiği külliye gelmektedir. Nevşehir’e memleketini ihya çabalarının merkezini teşkil eden, dönemin en geniş kapsamlı külliyesini yaptırmıştır. Her iki külliyesi de yapılış amaçları, inşa süreçleri, yerleşim düzenleri, içerdikleri yapılar ve baninin yapı üzerindeki etkisini göstermesi açısından Osmanlı sanatı içerisinde ayrıcalıklı bir yere sahiptir. İbrâhim Paşa’nın bu iki külliyesinde geleneksel üsluptan kopmadan yenilikçi bir tasarımın nasıl başarılı bir şekilde yapılabileceği görülmektedir. Külliyelerin düzenlerinde geçmiş kültürlerin kent dokularının 18. yüzyıl Osmanlı şehrinde yansımalarını izlenebilmektedir. Paşanın hayırseverlik ve ilim hâmîliği bu imar faaliyetleriyle somutlaşmıştır. Damat İbrâhim Paşa kanlı bir isyan neticesinde öldürülmüştür. Yaşamı süresince gerçekleştirdiği ıslahatlar ve günümüze miras bıraktığı eserleriyle Osmanlı tarihi içinde önemli bir yer teşkil ettiği söylenebilir.
Keywords : Lâle Devri, Damat İbrâhim Paşa, Nevşehir, Külliye, 18 yy, Tulip Age, Damat İbrahim Pasha, Architectural complex, 18th century