Vadeli Fiyatların Spot Piyasa Dinamikleri Üzerindeki Etkisi: Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası Üzerine Bir Çalışması

Authors : Reyhan Can, Saliha Tuncel Yada, Doğan Ali Koç

Pages : 1-10

View : 47 | Download : 55

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :2020 yılında başlayan pandemi, ülke ekonomilerinde belirsizlik ve fiyat dalgalanmalarından kaynaklanan riskleri artırarak risk yönetiminin ve türev araçların kullanımını yaygınlaştırmıştır. Türev araçlar, yatırımcılara hem riskten korunma hem de spekülatif amaçlı fırsatlar sunmaktadır. Spekülatif yatırımcılar türev araçları fiyat değişimlerinden kar elde etmek için kullanırken, riskten korunmak isteyenler mevcut risklerini azaltmak için bu araçlara yatırım yapmaktadırlar. Türev araçlar arasında yer alan vadeli işlem sözleşmeleri, fiyat dalgalanmalarından kaynaklanan risklerden korunmak amacıyla sıklıkla kullanılmaktadır. Vadeli işlem sözleşmeleri, dayanak varlığın gelecekteki değerine yönelik tahminlerde bulunmayı kolaylaştırarak piyasaya işlerlik kazandırmakta, fiyat dalgalanmalarını azaltmakta ve fiyat istikrarının sağlanmasına katkıda bulunmaktadır. Bu nedenle, vadeli ve spot piyasa fiyatları arasındaki nedensellik ilişkisini incelemek, finansal piyasalar, yatırımcılar ve politika yapıcılar için büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada, 02/01/2013 ve 28/12/2023 tarihleri arasında Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP) ile spot piyasa arasındaki nedensellik ilişkisi incelenmiştir. VİOP’da işlem gören BIST30, Euro/TL ve USD/TL vadeli sözleşmelerinin uzlaşma fiyatları ile BIST30, Euro/TL ve USD/TL spot fiyat verileri kullanılarak Granger nedensellik analizi yapılmıştır. Finansal zaman serilerinde sıkça karşılaşılan otokorelasyon ve değişen varyans sorunlarını ele almak için ARIMA ve GARCH modelleri kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre, F-BIST30\\\'un BIST30 üzerinde Granger nedenselliği olmadığı tespit edilmiştir. Ancak, F-USD-TL ile USD-TL ve F-Euro/TL ile Euro/TL arasında Granger nedenselliği bulunmuştur. Sonuç olarak, vadeli ve spot piyasalar arasında güçlü bir nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Bu bulgular, yatırımcıların ve politika yapıcıların vadeli piyasanın spot piyasadaki döviz kurlarının gelecekteki hareketlerini tahmin etmede önemli bir rol oynadığını göstererek stratejilerini geliştirmelerine yardımcı olabilir.
Keywords : Vadeli Piyasa, Spot Piyasa, Granger Nedensellik Testi