Dîvânu Lugâti’t-Türk’te Oğuzca Kaydıyla Verilen Bazı Kelimeler Üzerine Notlar

Authors : Ferdi Güzel

Pages : 129-147

Doi:10.21563/sutad.1360912

View : 151 | Download : 129

Publication Date : 2025-04-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Dîvânu Lugâti’t-Türk (DLT), Türk lehçeleri hakkında bilgi veren ilk eserdir. Dönemin lehçeleri ve bu lehçelerin özellikleri hakkında verilen bilgiler Türk dili araştırmaları için eşsiz bir değere sahiptir. DLT’de dönemin edebi yazı dili olan Hakaniye lehçesi dışında birçok Türk lehçesi hakkında çeşitli bilgiler yer almaktadır. Hakaniye lehçesi dışındaki tüm lehçeler hakkında verilen kayıtların yarısından fazlasını Oğuz lehçesi ile ilgili olanlar oluşturur. Kaşgarlı, sık sık Karahanlı yazı dili ile Oğuz lehçesini karşılaştırmıştır. 11. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Türk-İslam coğrafyasının en güçlü devleti olmayı başaran Selçuklu, Oğuzların devleti olduğu için DLT’de Oğuz Türklerinin lehçesi hakkında diğer lehçelere oranla daha fazla bilgi verilmesi olağan bir durumdur. DLT’de Kaşgarlı’nın Oğuz lehçesine ait gösterdiği söz varlığı, büyük ölçüde modern Oğuz lehçeleriyle örtüşür. Bu çalışmada DLT’de Oğuzca kaydıyla verilen altı kelime üzerinde durulmuştur: aŋ, etrek, keriş, könçek, sörçek, yorıgçı. Bu kelimeler hakkında akademik çalışmalarda yer alan bilgiler gözden geçirilmiş, çağdaş Oğuz lehçelerindeki özellikle de Türkiye Türkçesi ağızlarındaki verilerden hareketle yeni değerlendirmeler yapılmıştır.
Keywords : Dîvânu Lugâti’t-Türk, Oğuzca kelimeler, etimoloji