`Öykü Nasıl Okunur` Üzerine

Authors : Bilal Öngül

Pages : 545-547

View : 64 | Download : 52

Publication Date : 2024-04-29

Article Type : Other Papers

Abstract :Oktay Yivli’nin 2019 sonunda çıkan kitabı Öykü Nasıl Okunur: Modern Öykü ve Yöntem anlatıbilim alanında yazılmış, kuramsal bir çalışmadır. Yivli’nin bu kitaptan önce çıkmış olan Alev Alatlı’nın Romancılığı, Cemil Süleyman’ın Öyküleri ve Kısa Öyküde Yöntem kitapları da yine aynı alan içinde sayabileceğimiz kitaplardır. İlgili alanda hem verimli hem de yaratıcı çalışmaları kaleme almış Oktay Yivli, Öykü Nasıl Okunur kitabını sekiz bölüm çerçevesinde düzenlemiştir. Bunlar tür, kompozisyon, anlatan ses (anlatıcı), görüş biçimi (bakış açısı), öykülemenin yapısı, öyküleme zamanı, anlatı birimleri ve öyküleme grameridir. Olay öyküsü-durum öyküsü ikiliğini bir yana bırakan akademisyen; dramatik, mektup, anı, günce, mizahi, portre, röportaj, söyleşi, teatral, deneme, gotik, anekdot ve tezli öykü olmak üzere modern öyküde pek çok alt tür saptamıştır. Kompozisyon bölümündeyse anlatıların açılış ve kapanışlarına bakarak beş biçim önerisinde bulunmuştur. Bunlar kapalı form, açık form, yarı açık form, tersyüz edilmiş form ve çevrimsel formdur. Anlatan ses bölümünde anlatıcı kavramını öncelikle kavramsal ve deneyimsel anlatıcı olarak ikiye ayırmakta, ardından deneyimsel anlatıcı içinde itirafçı ve tanık olmak üzere iki alt tipi tanımlamaktadır. Bakış açısı yerine görüş biçimi terimini öneren yazar, bu bağlamda bütüncül görüş, panoramik görüş ve karakter görüş biçimlerini ayırt etmektedir. Öykülemenin yapısında dört farklı tipoloji tespit etmekte ve bunları zaman dizinsel öyküleme, doğrusal olmayan öyküleme, çerçeveli öyküleme ve paralel öyküleme terimleriyle adlandırmaktadır. Öyküleme zamanı ise art zamanlı, eş zamanlı ve erken zamanlı olarak adlandırılmıştır. Anlatı birimlerinde salt anlatı, hızlandırılmış anlatı, sahne, tablo, yorum balonu ve boşluk; birbirinden farklı olgular olarak tanımlanmaktadır. Öyküleme grameri bölümü ise anlatı birimlerine bağlı olarak dilbilgisi düzeyinde tanımlanmaktadır. Buradaki tipoloji temel öyküleme kipi, ikincil öyküleme kipi, geçiş kipi, özetleme kipi, betimleme kipi, yorumlama kipi ve erken anlatma kipi terimleriyle adlandırılmıştır.
Keywords : öykü, anlatı, anlatıbilim, roman, kurmaca