Terimbilim, Anlambilim ve Çeviribilim İlişkiselliğinde Tıp Terimleri

Authors : Dilber Zeytinkaya

Pages : 497-533

Doi:10.29110/soylemdergi.1601855

View : 185 | Download : 183

Publication Date : 2025-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Görsel-işitsel ürünlerde tıp terimlerine yönelik terim odaklı söylem çözümlemesi gerçekleştirilebilir. Bu doğrultuda Yetenekli Eller: Ben Carson’ın Öyküsü adlı biyografi filminde yer alan İngilizce tıp terimlerinin Fransızca, İspanyolca ve Türkçe karşılıkları çok dilli terim çözümlemesi yöntemiyle çıkarılarak bir bütünce oluşturulmuştur. Betimsel nitelik taşıyan bu çalışma, filmdeki tıp terimlerini terimbilim kapsamında terim türetme yöntemleri, çeviribilim kapsamında terimlerin dillerarası aktarımlarında başvurulan çeviri çözümleri ve anlambilim kapsamında tıp terimlerinin parça adlılık-bütün adlılık (meronimi-holonimi) ilişkisi bağlamında incelemeyi amaçlamaktadır. Ayrıca çalışmada, sözlüksel biçimbilim kapsamında sözcük yapma süreçlerine, dilbilimin alt dallarına, sözcük anlambilimi kapsamında kuramlara, sınıflandırma bilimine yer verilmiştir. Kavramsal sistemlerin inşasında ve temsilinde yeni bakış açıları sunarak yeni araştırma alanları açan ontoterimbilim üzerinde durulmuştur. Dilsel ve söylemsel bir birim olarak terim, metin içi tutarlılık ölçütleri, çok anlamlı eşdeğerlik, çevirmen yaratımı ve kavramsal yerdeşlik gibi ölçütlerle incelenmiştir. Yeniden sınıflandırma, yeniden tanımlama, yeniden düzenleme gibi terimlerin çevirisine yönelik çeviri çözümleri de ele alınmıştır. İnceleme sonucunda İngilizce, Fransızca, İspanyolca ve Türkçe dillerinde tıp terimlerinin oluşturulma yöntemleri tespit edilmiştir. Bu terimlerin büyük çoğunluğunun ödünçleme yöntemiyle oluşturulduğu gözlemlenmiştir. Bunun yanı sıra öykünme, birleşik ve bileşik terim, yabancılaştırma, birden çok sözcükle karşılama ve türetme yöntemleri tespit edilmiştir. Çalışma, terimlerin parça ad-bütün ad ilişkisini ve anlam odaklı çözümlemelerini ele alması bakımından önem taşımaktadır. Tıp terimlerini terimbilim, anlambilim ve çeviribilim çerçevesinde bütünleyici bir yaklaşımla incelemek, verileri görünür kılmak ve terimlerin çok dilli çözümlemeleriyle alanyazına katkı sağlamak hedeflenmiştir. Ayrıca bu çalışma, terim araştırmalarında nadiren ele alınan parça ad-bütün ad (meronim-holonim) ilişkisini tartışmaya açarak görsel-işitsel bir bütünce üzerinden alanyazına katkı sunmayı amaçlamaktadır.
Keywords : terim türetme yöntemleri, çeviri çözümleri, terimbilim, anlambilim, çeviribilim