Çeviribilim Perspektifinden Barthes’ın Çağdaş Söylenler Eserinde Gösterge Teorisi: Venuti’nin Şeffaflık ve Yabancılaştırma Kavramlarının Eleştirisi

Authors : Derya Karaosmanoğlu

Pages : 592-607

Doi:10.29110/soylemdergi.1602083

View : 19 | Download : 23

Publication Date : 2025-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Lawrence Venuti’nin şeffaflık (transparency) ve yabancılaştırma (foreignization) kavramları, çevirinin kültürel bağlamı ve anlamın nasıl dönüştüğünü anlamamıza olanak tanır. Bu araştırma, Roland Barthes’ın Çağdaş Söylenler’indeki “Sinemada Romalılar” ve “Dilsiz ve Kör Eleştiri” metinlerini Lawrence Venuti’nin çeviri kuramları çerçevesinde göstergebilimsel bir karşıtlık yöntemiyle çözümlemeyi hedeflemektedir. Barthes’ın kültürel göstergeler teorisi, dil-kültür diyalektiğini ortaya koyarken; Venuti’nin şeffaflık (transparency: kaynak metnin hedef dilde görünmez kılınması) ve yabancılaştırma (foreignization: ideolojik yabancılığın bilinçli korunumu) kavramları, çevirinin anlamın politikasını nasıl yeniden ürettiğini açığa çıkarır. Çalışmada, Tahsin Yücel’in çeviri pratiği, Barthes semiyotiğinin Türkçe söylemde kültürel kod aktarımını Venuti’nin kuramsal matrisiyle harmanlayarak irdelenmiştir. Çeviribilimdeki “sadakat-uyarlama” ikilemi, bu çalışmada gösterge-yorum diyalektiği olarak yeniden konumlandırılmıştır. Yöntemsel olarak metinlerarası karşılaştırmalı analiz ve eleştirel söylem çözümlemesine dayanan araştırma; çevirmen, Barthes’ın mitolojik göstergelerini aktarırken Venuti’nin stratejilerinden nasıl diyalojik bir sentez üretir, sorusuna yanıt aramaktadır. Aynı zamanda, göstergebilimsel unsurların tercüme edilemezliği iddiası, Yücel’in çeviri pratiğinde hangi semantik direnç noktalarını ortaya çıkarmaktadır, sorusuna cevap aramaktadır. Bu inceleme, çeviriyi gösterge-iktidar mücadelesinin bir sahnesi olarak okumanın, çeviribilimdeki özcü anlayışları nasıl sorguladığını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Barthes\\\'in göstergebilimi ve Venuti\\\'nin eleştirel çeviri kuramı, metinlerarası aktarımın ideolojik arkeolojisini çözümlemek üzere sinerjik bir model olarak incelenmiştir.
Keywords : Yabancılaştırma, şeffaflık, Barthes, kültürel göstergeler, Yücel, göstergebilim