II. Abdülhamid’in Doğu Vilayetleri (Vilayat-ı Sitte) Eğitim Politikası

Authors : Hatip YILDIZ

Pages : 763-783

Doi:10.21551/jhf.1018725

View : 11 | Download : 5

Publication Date : 2021-12-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Sultan II. Abdülhamid’in, ilk olarak 1890’larda Müşir Mehmed Zeki Paşa ve sonrasında ise 1895’ten itibaren özellikle Anadolu Vilayatı Umum Müfettişi Ahmed Şakir Paşa’nın raporları ve önerileri doğrultusunda, ağırlıklı olarak Doğu vilayetlerinde yoğun çalışma başlattığı alanlardan biri de eğitimdir. Bunun en önemli nedeni, bölgede yapılan incelemeler sonucunda, gayrimüslimlerin okullaşma oranının Müslümanlara göre daha ileri durumda olduğunun tespit edilmesidir. Bunun üzerine, öncelikle temel eğitime önem verilerek vilayetlerin nahiye teşkilatlarında düzenlemeye gidilmiş ve birkaç köyden oluşan yeni nahiyelerin merkezlerinde birer modern ibtidai mektebi açılması kararlaştırılmıştır. Böylece modern temel eğitimin köylere kadar yayılması hedeflenmiştir. Bölgede genel olarak görülen temel eğitim kurumları eksikliğinin yanı sıra, bu tarihlerde Van ve Bitlis vilayetlerinde idadi mektebinin de olmadığı; hatta Doğu vilayetlerinin birçok liva ve kazasında henüz rüşdiye mektebinin bile açılamadığı anlaşılmıştır. Bu nedenle, bir yandan bölgedeki ibtidai mekteblerinin sayısı arttırılırken, diğer taraftan da ortaöğretim düzeyinde eğitim veren idadi ve rüşdiye okullarının açılması için çaba sarf edilmiştir. II. Abdülhamid Dönemi’nde, Osmanlı’nın diğer bölgelerinde olduğu gibi, Doğu vilayetlerinde de en çok önem verilen eğitim alanlarından biri de meslek okullarıdır. Bu kapsamda vilayet merkezlerinde sanayi ve ziraat mekteblerinin açılması için de ciddi bir gayret gösterilmiştir. Her ne kadar ziraat mekteblerinin açılmasında tam olarak muvaffak olunamasa da, vilayetlerin hemen hemen tamamında yardımlaşma yoluyla birer sanayi mektebinin açılması başarılmıştır.
Keywords : Osmanlı, II Abdülhamid, Doğu Vilayetleri, Vilayat ı Sitte, eğitim