Türk Edebiyatında Manzum Tasavvuf Tarifleri: Tasavvuf-nâmeler

Authors : Emine YENİTERZİ

Pages : 145-163

Doi:10.32739/ustad.2022.2.33

View : 11 | Download : 11

Publication Date : 2022-12-14

Article Type : Research Paper

Abstract :Tasavvuf-nâmeler, Türk edebiyatındaki zengin çeşitlilikteki manzum dinî türlere ilave edilebilecek bir diğer türdür. Makalede, bu türü tanıtma amacıyla, ilk örneği 15. yüzyıl, son örneği de 20. yüzyıla ait on üç manzum tasavvuf tarifi ve tasavvuf-nâme ele alınmıştır. Bunlardan Dede Ömer Rûşenî ve Oğlanlar/Olanlar Şeyhi İbrâhîm Efendi’nin tasavvuf-nâmeleri türün adı verilmeden meşhur olan metinleridir. Sun’ullâh-ı Gaybî ve Rusçuklu Şeyh Ömer Zarîfî’nin manzumeleri de tasavvuf tarifi muhtevalarına dikkat çekilerek yayımlanmıştır. Sâdık Kemâlî, Seyyid Mehmed Emîn, İsmâîl Hikmetî, Şevkî ve Mehmed Kâsım Efendi’nin tasavvuf-nâmeleri ise bu yönlerine dikkat çekilmeden lisansüstü tezlerde ve bir dergide yer almıştır. Tasavvuf-nâme türüne dâhil edilemeyen ancak manzum tasavvuf tarifi muhtevası dolayısıyla, Cemâl-i Halvetî’nin Risâle-i Teşrîhiyye, müellifi meçhul Manzûme fî Beyân-ı Tezkiye-i İnsân ve Kadızâde Mehmed Efendi’nin Manzûme-i Akâ’id mesnevilerindeki ilgili kısımlar da türe ışık tutmaları hasebiyle makalede tanıtılmaktadır. Tespit edilen bu metinlerde tasavvufun mahiyeti, sûfîlerin sahip olmaları, dikkat etmeleri ve uymaları gereken hususlar ayrıntılarıyla anlatılmıştır.
Keywords : Tasavvuf, Türk edebiyatı, Manzum Dinî Türler, Tasavvuf nâme, Taṣawwuf nāme, Religious Poetic Tradition