Nâsırüddin el-Elbânî’nin İctihad Anlayışı ve Mezhep Eleştirisi

Authors : Hasan Küçükosman

Pages : 455-492

Doi:10.47424/tasavvur.1511756

View : 151 | Download : 122

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Hz. Peygamber’in vefatından sonra Müslümanlar Kur‘an ve Sünnetten çıkarılan hükümleri uygulamaya devam ederken bilmediği meselelerde ken-dilerinden daha âlim kimselere müracaat etmişlerdir. Sonraki süreçte mez-hepler yayılırken bazı kimseler bu durumu taklid olarak görmüş ve mezhep-lerin varlığını yok saymıştır. Günümüze kadar devam eden tartışmalarda dünya-ahiret saadetine ulaşmak adına taklidin terk edilmesi ve evrensel olan nebevî öğretiye birebir muhatap olmak gerektiği ifade edilmiştir. Geçti-ğimiz asırda yaşayan Elbânî de (ö. 1999) ictihad-taklid düşüncesinde bazı görüşler ortaya koymuştur. Kendisi genel olarak taklide karşı çıkmakla be-raber âlimlerin Kur‘an ve Sünnete yol gösteren birer araç olduğunu belirt-miştir. Böylelikle taklidi tamamen yermemiş ancak âlimlerin gaye edinilme-mesi gerektiğini belirterek mezheplere bağlı kalmayı eleştirmiştir. Elbânî’ye göre ictihad seviyesine ulaşamayan Müslümanlara gereken taklid değil it-tibâdır. Dolayısıyla İslâm’ın yaşanması ve aktarılması için hem Müslüman-lara hem de gayrimüslimlere mezhepler üzerinden değil sünnet merkezli tebliğde bulunulması gerekmektedir. Mezhep imamlarının bu konuda her-hangi bir suçu olmadığını bildiren Elbânî, fakih ve müctehidlerin bir mezhe-be bağlı kalmadan hareket etmelerini istemiştir. Ancak mezhebe bağlı âlim-ler yapılan ictihadların hadis merkezli olduğunu düşünmüş ve mezhep içinde geçmiş dönem ulemânın sözlerine uymayı taklid olarak değil ittibâ olarak kabul etmişlerdir. Ancak Elbânî itiraz ve eleştirilerinde tutarlı bir şe-kilde hareket etmiş ve ümmetin ıslahı adına mutedil bir yol çizmiştir. Kimi görüşlerinde aşırı bir âlim portresi çizmiş olsa da ömrünü hadis ve sünnetin tespit ve anlaşılması yolunda geçirmiştir.
Keywords : Fıkıh, Hadis, Elbânî, Taklid, İctihad