Neml Sûresi’nin 27/25. Âyeti Bağlamında Ḫeb’ Lafzı ve Kur’an’daki Anlam Boyutu

Authors : Hasan Sarraoğlu

Pages : 118-140

Doi:10.31121/tader.1594122

View : 203 | Download : 130

Publication Date : 2025-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Kur’an’da geçen ḫeb’ (الْخَبْءُ) lafzı; gizlemek, örtmek, kapatmak gibi muhtelif anlamlara gelen kelimelerdendir. Özellikle bilinmeyen ve gâip olan her şeye de şamil olan bir sözcüktür. Bu çalışma, Hz. Peygamber’in Medine’ye hicretinden önceki dönemde inen sûrelerden biri olan Neml Sûresi’nin 27/25. ayetinde geçen ḫeb’ lafzının anlam analizine ve ayete yüklenen muhtemel manalara odaklanmayı amaçlamaktadır. Birçok anlam aksiyonuna sahip olan bu tür ğarîb lafızlar üzerine yapılan tahliller Kur’an’ın doğru anlaşılması bakımından önem arz ettiği gibi anlam inceliklerinin ortaya çıkarılmasına da katkı sağlamaktadır. Kur’an’da geçen bazı kavramlar, tarihteki belirli edebî, sosyal ve kültürel bağlamlar içinde daha iyi anlaşılabilir. Câhiliye şiirleri ve kültürüyle ilgili bilgi eksikliği bu lafızların derin katmanlarına ulaşmada zorluk yaratabilir. Kur’an’daki kavramların birçoğu/bazıları Câhiliye döneminde de kullanılıyordu ancak İslâmiyetle birlikte bu kavramlara yeni anlamlar yüklenmiştir. Bu bağlantının iyi kurulmadığı durumlarda Kur’an’ın derin mesajlarını kavramada yetersiz kalınabilir. Müfessirlerin de bu kelimeyi farklı şekillerde yorumlaması, kavramın anlamını sınırlandırmakta veya genişletmektedir. Burada kadim lugatlar, şiirler ve tefsir kitaplarından faydalanılarak ḫeb’ ifadesinin temel/kök manası ele alınacak, delâlet gelişimi ve kavramsal sınırları ortaya konulacaktır. Bilhassa şiirin Arab’ın divanı mesabesinde olmasından ötürü bu kelimeye ait kök manaya erişebilmek için Câhiliye şiirlerine, bunların yer aldığı divanlara müracaat edilecektir. Bu şekilde ḫeb’ sözcüğünün kavramsal boyutu ve mana muhtevasına dair kullanımları ortaya konulacaktır. Akabinde Kur’an’daki anlam yelpazesine ve mezhebî tefsirlerdeki yorum farklılıklarına değinilecektir. Kavramsal farklılaşmanın tespit edilebilmesi adına doküman analizi metodundan faydalanılacak, modern ve klasik kaynaklar kronolojik bir şekilde irdelenerek kıyaslamalar yapılacaktır. Kur’an’daki ḫeb’ (الْخَبْءُ) tabiri; içerisinde nice sırların mündemiç olduğu, birden fazla anlam tipolojisine sahip bir terim olarak karşımıza çıkar. Ḫeb’ lafzı ve türevlerinin kullanımlarında farklı anlamlara işaret edilse de birincil mana olarak “gizleme” anlamının öne çıktığı dikkat çeker. Bu ifade, ilgili ayette yeryüzü ve gökyüzünün gizliliğiyle ilişkilendirilmiştir. Ḫeb’ kelimesinin gizlilikle kastedilen anlam boyutu müfessirlerin çoğunluğunun bakış açısıyla “yağmur ve bitkiler” ekseninde sınırlandırılsa da kanaatimizce umûm ifade ettiğini söylemek mümkündür.
Keywords : Tefsir, Kur’an, Âyet, Ḫeb’, Gizlilik.