Yansıma Sözcükler ve Dilin Nedensizlik İlkesi

Authors : Mirfarid RZAYEV

Pages : 175-188

Doi:10.54970/turkuaz.1019374

View : 15 | Download : 12

Publication Date : 2021-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Gösteren ile gösterilen arasında bağ dilbilimde nedensizdir. Yansıma sözcükler ise bu duruma istisna olarak gösterilebilir. Yansıma sözcükler belirli kurallar çerçevesinde doğan, doğanın sesini dile aktaran bir yöntemdir. Bu sözcüklerin nedenli veya nedensiz olması tartışması uzun zamandır devam etmekte; yansıma sözcükler bazı dilbilimciler tarafından nedenli olarak görülürken bazı dilbilimciler tarafından nedensiz olarak görülmekte yani yansıma sözcüklerin gösteren ile gösterileni arasındaki bağın olmadığı bildirilmektedir. Yansıma sözcükler dünya dillerinin ve dil gruplarının hepsinde görülmektedir. Dillerde ve lehçelerde olan yansıma sözcükler aynı nedenle doğsalar bile dillerde hatta lehçelerde bile farklılık gösterebilmektedir. Türk lehçelerinde bu durumu lehçeler birbirlerinden uzaklaştıkça görülmektedir. Bu da yansıma sözcüklerin nedenli veya nedensiz olması tartışmasını bir daha göz önünde bulundurmamıza neden olmaktadır. Asıl gerçeğe baktığımız zaman yansıma sözcükler aynı nedenden doğsalar bile, her dilin ve lehçenin kendi kültürüne, tarihine, oluşumuna, dil dışı etkilere, en önemlisi ise nesilden nesle aktarımda kültürün ve tarihin derin noktalarına kazınarak değişim göstermektedir. Türk kültürünün en önemli eserlerinden biri olan Dîvânu Lugâti`t-Türk`teki yansıma sözcükler de aynı şekilde nesilden nesle aktarılırken bazı küçük değişimlere uğramıştır. Dîvânu Lugâti`t-Türk`te yer alan yansıma sözcükleri Oğuz grubu Türk lehçeleri ile karşılaştırdığımız zaman çok da büyük değişikliklere uğramadığını görebiliriz. Değişen yansıma sözcüklerin bir kısmı tamamen farklı adlandırılırken, bir kısmı da lehçelerin kendi oluşumlarına göre uyuma girmiştir.
Keywords : Yansıma sözcükler, dilin nedensizlik ilkesi, yansıma, nedenlilik, Dîvânu Lugâti