`Seyyid Nesîmî Dosdoğru Yol` Romanında Zaman Mekân Hâl

Authors : Ayşe ULUSOY TUNÇEL

Pages : 313-342

View : 24 | Download : 23

Publication Date : 2022-06-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Seyyid Nesîmî Dosdoğru Yol romanı, Türk mutasavvıflarından Seyyid Nesîmî`nin insert ignore into journalissuearticles values(ö.1404); hayatını konu alan bir eserdir. Seyyid Ömer İmâdüddîn Nesîmî, İslâm dünyasında Hurûfîliği bir sistem haline getiren Fazlullah-ı Hurûfî`nin en sadık müritlerinden biridir. Fazlullah-ı Hurûfî`nin Timur tarafından idam edilmesinin ardından Azerbaycan`dan ayrılan Nesîmî, Hurûfîlik düşüncesini yaymak için İran, Irak ve Suriye`de bulunmuş; Ankara ve Bursa gibi şehirler başta olmak üzere güney, batı ve doğu Anadolu`yu dolaşmıştır. Anadolu`da devrindeki mutasavvıflarla yoğun ilişkiler kuran ve bir çok mürit yetiştiren Nesîmî, Hurûfîlik düşüncelerinden dolayı imansızlıkla suçlanarak Halep`te öldürülmüştür. Zamanının en güçlü devlet adamlarıyla mücadele ederek, inancı uğruna korkusuzca ölüme giden Seyyid Nesîmî`nin hayat hikâyesi, Türk Dünyası Edebiyatında İsa Hüseynov`un Mahşer insert ignore into journalissuearticles values(1982, Bakü); adlı romanında işlenmiştir. Çınar Ata`nın Seyyid Nesîmî Dosdoğru Yol insert ignore into journalissuearticles values(İstanbul, 2020); romanı, Nesîmî`nin hayatını bir roman kurgusu içinde ele alan ikinci eser olarak karşımıza çıkar. Eserde Nesîmî`nin maddî ve manevî âlemdeki yol güzergâhı Nahçıvan, Tebriz, Erzincan, Ankara, Bursa ve Halep olarak belirlenmiştir. Bu coğrafya o devirde Türklerin ve Türkçenin egemen olduğu bir coğrafyadır. Roman, bu bölgelerde yer alan belli başlı tarihî mekânları ve tabiat unsurlarını tasvirdeki başarısı ile dikkat çeker. Önemli bir bölümü Fetret Devri`nde geçen romanda siyasi ve sosyal arka plan da ihmal edilmemiştir. Nesîmî`nin her gittiği bölgede Emir Timur`un hâkimiyetinin ve bunun yarattığı kaygının sürekli vurgulanması, Timur`u eserde âdeta bir roman kişisi haline getirmiştir. Roman, konusu Nesîmî olmasına rağmen, o dönemin diğer tasavvuf büyüklerinin de kendilerine özgün kişilikleriyle yer aldığı bir eserdir. Romanın bir diğer özelliği, Nesîmî`nin, başta `ene`l Hak` ve `vahdet-i vücut` olmak üzere Hurûfîlik kapsamındaki görüşlerine, `okur`un anlayıp yorumlayabileceği bir sadelikte yer vermiş olmasıdır.
Keywords : Seyyid Nesîmî, Hurufilik, Enel Hak, Tasavvufi Roman, Biyografik Roman