Tenasüp ve Nabi Divanı’nda deniz temasına bağlı sözcüklerle kurulan tenasüp sıklığı

Authors : Ülkü ÇETİNKAYA

Pages : 35-64

Doi:10.1501/Trkol_0000000278

View : 14 | Download : 6

Publication Date : 2014-04-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Edebiyatta üslup incelemelerinde, eserlerin söz varlığına yönelik analizler önemlidir. Bu bağlamda, bir edebî eserin sözvarlığı içinde kullanım sıklığı öne çıkan kimi öğeler yöntem olarak sıklık insert ignore into journalissuearticles values(frequency); analizleriyle incelenir. Türk edebiyatında 17. yüzyıl şairlerinden Nabî insert ignore into journalissuearticles values(ö. 1712);’nin Divan’ında, deniz sözcüğü ve bu sözcüğün anlam çerçevesine giren diğer sözcüklerle oluşan tenasüplerin, bir anlatım özelliği olarak sıklık gösterdiği tespit edilmiştir. Bu tespitten hareketle yapılan taramalar sonucu elde edilen malzeme, teorik olarak belagatte ve dilbilimde tenasübe yönelik görüşler çerçevesinde değerlendirilmiştir. Nabî Divanı’ndaki, deniz teması çerçevesinde oluşturulan tenasüpleri içeren beyitler, kendi içinde genel olarak değerlendirilerek, 1. Tenasüp Örnekleri, 2. İhamı Tenasüp Örnekleri 3. Mürekkep Teşbih ve Leff ü Neşr İçeren Beyitlerde Tenasüp Örnekleri olmak üzere üç ana başlık altında ele alınmıştır. Bu değerlendirmeler sırasında, Nabi Divanı’ndaki deniz sözcüğü ve bu sözcüğün anlam çerçevesine giren diğer sözcüklerden oluşan söz varlığı da ortaya konmuştur. Metin analizlerinde, tenasüpleri oluşturan söz varlığına ilişkin saptamalar, bu sözcüklerin düzanlamları itibariyle yarattıkları aynı temaya bağlı olma uyumuna göre yapılmaktadır. Yaygın olduğu şekilde düzanlamlarıyla değil de, metnin bağlamı içinde kazandıkları mecazî insert ignore into journalissuearticles values(figurative); anlamla tenasübe iştirak eden sözcüklerin, söz konusu tenasübü oluşturan sözcükler sıralamasında gösterilip gösterilmemesi konusu, Mecazlı Sözcüklerin Tenasüp İçindeki Yeri başlığı altında, Nabî’den derlenen örneklerle tartışılarak dikkatlere sunulmuştur. Nabi’nin, deniz temasına bağlı tenasüpleri bir anlatım tarzı olarak benimsemesinde, muhtemel iki hususun etkili olduğu öngörülmüştür. Birincisi, Nabi’nin deniz olan bir coğrafyada yaşama arzusu; ikincisi, deniz temasının hikemî üslupta soyut düşüncelerin somutlaştırılarak anlatılması esasına elverişli bir tema oluşudur. Nitekim konuyla ilgili şiir örneklerinde, bu soyut-somut ilişkisinin yaygın olduğu görülmektedir
Keywords : üslup, üslupbilim, sıklık, tenasüp, îhâm ı tenasüp, çağrışım alanı, kelime alanı, söylem salkımı configuration, düzanlam, mecazî anlam, Nabî ö 1712,