Tarihî Türk Dili metinlerinde şimşek (< süğşek?~süŋşek < süŋüşek) kelimesinin varyantları ve etimolojisi

Authors : Paşa YAVUZARSLAN

Pages : 135-170

Doi:10.1501/Trkol_0000000262

View : 12 | Download : 11

Publication Date : 2013-08-01

Article Type : Research Paper

Abstract :XIX. yüzyıldan beri Batı’daki Türkologlar tarafından Türk dilinin sözvarlığında yer alan kalıtsal ve ödünç öğeler üzerine çeşitli etimolojiler yapılmış ve XX. yüzyıl ortalarından sonra ilkin Räsänen tarafından hazırlanan Türk dilinin etimolojik sözlüğünü, Clauson’un ve Sevortjan’ın etimolojik sözlükleri izlemiştir. Ancak bütün bu çalışmalarda Türk dilinin sözvarlığında yer alan öğelerin etimolojisi tamamlanmamış, daha önce etimolojik açıklamaları yapılan pek çok sözcüğün yeni veriler ışığında etimolojik denemeleri yeniden gözden geçirilmiştir. Türk dilinin Oğuz grubundan Türkiye Türkçesi ile Azeri Türkçesinin sözvarlığında yer alan şimşek kelimesinin de bugüne kadar 4 bilim adamı tarafından birbirinden farklı etimolojisi yapılmıştır. Bu çalışmalar, tarihî metinlere dayandırılmadan sadece Türk dilin ses, biçim ve anlam ilkelerine bağlı olarak yapılmış etimolojik denemelerdir. Bu yazıda şimşek kelimesinin tarihî metinlerdeki biçimi adım adım izlenmiş, özellikle XIV. yüzyıldan başlayarak Eski Anadolu Türkçesiyle yazılmış Melhame kitaplarında kelimenin farklı yazımları ve eşanlamlıları tek tek tespit edilmiştir. Daha sonra Batı’da XVI-XVII. yüzyılları arasında hazırlanan iki dilli ve çok dilli sözlüklerde şimşek sözcüğünün varyantları taranıp ortaya konulmuş, bunlara ilaveten Türkiye Türkçesi ağızlarındaki biçimleri ve farklı anlamlardaki kullanışları da çözümlenmiştir. Bütün bu veriler ışığında şimşek kelimesinin Arap harfli tarihî Türk dili metinlerinde imlasının nasıl kurulması gerektiği ortaya konulmuş ve kelimenin bu verilerden yola çıkılarak etymonu tespit edilmiştir
Keywords : şimşek, Melhame, etimoloji, meteoroloji terimleri, tarihî metinler