TÜRKÇE KELİME TÜRETMEDE KURULUŞ VE DİZİLİŞ İLİŞKİSİ

Authors : Asiye Mevhibe COSAR

Pages : 271-287

View : 10 | Download : 5

Publication Date : 2019-11-12

Article Type : Research Paper

Abstract :Dillerde kelime türetme ve kelimeyi kullanış sahasına çıkarma yöntemleri ya da söz varlığını geliştirmenin yolları çeşitli başlıklarda ele alınır. Türkçede kelime yapma yolları “türetme, birleştirme, uydurma, kalıplaşma, tarama, derleme, kısaltma, örnekseme, ödünçleme, halk etimolojisi, karma” ve benzeri başlıklarda incelenir. Türkçeyi dünya dilleri arasında sondan eklemeli dil kategorisine yerleştiren türetme, aslında bir yapı özelliğidir ve bu yapı da “kök + yapım eki” kuruluşu ile gösterilir.   Bu kurucu yapıyı çeşitlendiren dizilişler ise dikkat çekici şekilde çeşitlilik arz etmektedir. Söz konusu çeşitliliğin kurucu yapıdaki iki birimli dizilişlerden hareketle gösterilmesi de bu çalışmanın örneklemini oluşturmaktadır. Burada Türkçe Sözlük’te bulunan iki birimli kelimeler incelemeye alınmıştır. Türkçe Sözlük’te madde başı ve madde içi toplam 92.292 kelime vardır. Bu çalışmada Türkçe köklerden türeyen kelimeler, aldıkları eklere göre gruplandırılarak türetmeye katılan ek dizilişi verilmek suretiyle Türkçenin kelime türetmede izlediği yol ve imkânlar ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu sırada bir yapı süreci olan türetmeden hareketle Türkçe için kuruluş ve diziliş ilişkilerinin “derin yapı” adlandırmasından mülhem “çekirdek yapı” değerlendirmesi yapılmıştır.
Keywords : türetme, ek, kök, iki birimli kelimeler