GARiB-NÂME’DE BAZI BASİT FİİLLERDE ÇOK ANLAMLILIK

Authors : Serpil SOYDAN

Pages : 54-65

Doi:10.37999/udekad.564222

View : 17 | Download : 12

Publication Date : 2019-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Garib-nâme, Türk edebiyatının Anadolu Türkçesiyle yazılmış, on dördüncü yüzyıldaki en büyük mesnevisidir. Ahlâkî, tasavvufî ve öğretici bir mesnevidir. Türk dili ve edebiyatının önde gelen, değerli ve temel eserlerindendir. Halkı eğitmek amacıyla Türkçe yazılmış olan Garib-nâme’de ve şiirlerinde Yunus Emre’nin ve Mevlânâ’nın tesiri büyüktür. Dili sade bir şekilde kullanan Âşık Paşa, Türkçenin şuurlu ve bilgili bir savunucusudur. Türk kültürünü yansıtan bu eserde yer alan bazı kök fiiller, çok anlamlılık açısından değerlendirilmeye çalışılmıştır. Çok anlamlılık, değişik etkenlerle bir göstergenin yansıttığı temel anlamın dışında yeni kavramları anlatır durumda olmasıdır. Bir sözcüğün, dil içi anlamsal nedenlerle genişleyerek birden çok kavramı gösterebilme özelliği kazanmasıyla ortaya çıkan anlam olgusudur. Amaç, basit fiillerin hangi anlamlarda kullanıldığını tespit etmeye çalışmaktır. Bu çalışmada on basit fiil çok anlamlılık açısından incelenmiştir. Bunlar; aç-, bil-, bit- , çık-, dak-, dol-, dut-, geç-, kal-, yit-  fiilleridir.  Bu kök fiillerin çok anlamlılık açısından sayısal verileri şöyledir: aç- : 4, bil- : 5, bit -: 9, çık- : 3, dak- :2,  dol- : 3, dut- : 12, geç- : 3, kal-:5, yit- : 3. Anlam bakımından en fazla sayıda bit- ve dut- fiillerinin, en az sayıda dak-, geç-, çık-, dol-, yit- fiillerinin kullanıldığı görülmektedir.
Keywords : çok anlamlılık, fiil, kök