KÜLTÜREL ANAHTAR SÖZCÜKLERİN ANLAMSAL UZANIMLARI: "DÜĞÜN" DÜĞÜM SÖZCÜĞÜ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Authors : Ayşe Eda Gündoğdu

Pages : 188-202

Doi:10.37999/udekad.1288733

View : 88 | Download : 90

Publication Date : 2023-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Doğal diller, o kodla iletişim kuran toplumların kültürel niteliklerini ortaya koyabilen en temel dizge olarak kabul edilmektedir. Dil ve kültür, etkileşimli bir alanda gelişmekte ve kültür, dili içerip dönüştürürken dil de kültürün yapılanması ve somutlaşmasına olanak sağlamaktadır. Bu bağlamda dilde bazı sözcüklerin, kültür aktarımında belirgin ve öncül bir rol oynadığı gözlemlenmektedir. Kültürel anahtar sözcükler olarak adlandırılan bu tür yapılar bir başka dile bütün içlemsel ve buna bağlı olarak uzanımsal nitelikleriyle çevrilememektedir. Bu setler üretim açısından farklı uzlaşı, gelenek ve ritüeller doğrultusunda şekillenmekte; toplumların soyut ve somut düzlemlerdeki kavramlaştırmalarını daha yapılandırılmış bir biçimde ortaya koyabilmektedir. Bu çalışmada Türkçenin anlam evrenine özgü olan ve farklı bir dile kültürel uzanımlarıyla birlikte çevrilmeye izin vermeyen düğün sözcüğünün eşdizimlilik ve anlam tercihi görünümleri araştırma konusu yapılmıştır. Bu kapsamda toplumsal bağlamda önemli bir geçiş töreni olan düğün kavramı doğal dilsel veriler ışığında incelenmiş ve Türk toplumunun belleğinde söz konusu etkinliğin nasıl yapılandırıldığı ortaya konmuştur. Araştırma betimsel modelde tasarlanmış ve elde edilen veriler içerik analizi kapsamında temalar ve kategoriler oluşturularak çözümlenmiştir. Düğün kavramının kültürel katmanlar temelli şekillenmesi, kavramlaştırma sürecinde kent/taşra ayrımının belirginleşmesi ve senaryoların da buna göre oluşması, söz konusu düğüm sözcüğün YER, TÜR, ZAMAN gibi 11 farklı alt ulam çevresinde kurgulanması elde edilen önemli sonuçlar arasındadır.
Keywords : kültürel anahtar sözcükler, derlem, eşdizimlilik, anlam tercihi, düğün