Cinselliği Görünür ya da Görünmez Kılmak: Çeviri Açısından Aristophanes’in Lysistrata’sı

Authors : Fatma Öznur Uslu, Faruk Yücel

Pages : 131-160

View : 89 | Download : 92

Publication Date : 2024-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Aristophanes’in bilinen en önemli komedyalarından Lysistrata (Kadınlar Savaşı), pek çok dile çevrilmiş ve farklı uyarlamalarıyla sahnelenmiş bir eserdir. Yoğun biçimde cinselliğe ilişkin ifade ve sözcükleri içermesiyle ünlü oyunun Türkiye’de ilk çevirisi 1966 yılında Azra Erhat ve Sabahattin Eyüboğlu; en son çevirisi ise 2021’de Emre Poyraz tarafından yapılmıştır. Bu çalışmanın amacı, söz konusu iki çevirideki cinselliği yansıtan ifadeler ve sözcükleri ele alarak, çevirilerin erek dizgedeki işlev ve etkilerini irdelemektir. Bu çevirilerin seçilmesinin nedeni, iki çeviri arasında bulunan yarım asırlık farkın çeviri diline nasıl yansıdığını ortaya koymak ve çevirilerin yapıldığı tarihi koşulların rolünü tartışmaktır. Böylelikle çeviri kararlarının zaman içinde nasıl değiştiği incelenecek ve her iki dönemin çeviri yaklaşımı sorgulanacaktır. Çalışmada ayrıca edebi metinlerde cinselliğin konu edinilmesinin nedenleri sorgulanırken bu konunun iki farklı dönemde yapılan çevirilere nasıl yansıdığı, ilk kez Türkçeye çevrildiği dönemin çeviri anlayışı da göz önünde bulundurularak ortaya konulacaktır. Bu anlayışın çevirmen kararlarını nasıl etkilediği ya da biçimlendirdiği, yapılan çeviriler üzerinde gösterilmeye çalışılacaktır. Bu bağlamda, cinselliğe ilişkin ifadelerin sahne direktiflerinde ne gibi değişikliklere ve farklılıklara yol açtığı da gösterilecektir. Bu farklılıklar, geleneksel bir anlayışla salt dilsel bir çözümlemeden çok, çevirilerin yapıldığı dönemlerin ideolojik yaklaşımı ve estetik anlayışı çevirmen kararlarına dayandırılacaktır. Bunu yaparken kaynak metnin işlevi ve anlamı, tarihsel ve betimleyici bir çeviri yaklaşımıyla metin dışı etmenler vurgulanarak çeviriler yorumlanacaktır.
Keywords : çeviri, Aristophanes, Lysistrata, Kadınlar Savaşı, komedya, cinsellik