Sovyet Türkmenistanı’nın İlk Yıllarında Halk Bilimi Çalışmaları: Masal Örneği

Authors : Tahir AŞİROV

Pages : 282-290

View : 16 | Download : 8

Publication Date : 2022-11-29

Article Type : Research Paper

Abstract :XX. yüzyılda Türkmenistan’da “folklor” olarak yaygınlık kazanan halkbilim, Türkmen edebiyatı alanında ayrı bir öneme sahip olmuştur. Bu bağlamda Türkmen halk edebiyatı araştırmalarında masal ayrı bir çalışma alanı olarak ele alınmaya başlanmıştır. Türk diline Arapça kökenden gelen “masal” kelimesine karşılık Türkmencede “erteki” kavramın kullanılmaktadır. Sovyet Türkmenistanı’nın kurulmasıyla birlikte halkbilim alanında derleme eserler ortaya çıkmaya başlamıştır. Türkmen aydınlarından Muhammet Geldiyev’in 1925 yılında Aşkabat’ta yayımladığı “Makal ve Matallar Yıgındısı insert ignore into journalissuearticles values(Babalar Sözi);” adlı derlemesi, bunun bariz örneğidir. Aynı şekilde süreli yayınlarda görülen masallar, bu dönemde derleme eserlerde ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu alanda derleme yapan Aliyev, 1926 yılında Aşkabat’ta “Türkmen Ertekileri” insert ignore into journalissuearticles values(Türkmen Masalları); adıyla masal eserleri yayımlamaya başlamıştır. Sovyet Türkmenistanı döneminde Türkmen masallarını ilk önemli eser olarak Aliyev’in çalışmaları yer almaktadır. Bu dönemde diğer dillerden de masallar tercüme yapılarak zenginleştirilmiştir. Bu kapsamda Rusça kaynaklarda geçen “Bikäniŋ Duyşı”, “Çalışma”, “Köke” “Tilki bile Tavşan” ve “Garga ve Erleŋeç [Leŋŋeç]” adlı masallar, Garabeg tarafından Türkmenceye aktarılmıştır. Garabeg’in Türkmenceye tercüme ettiği masallar, halkbilimi çalışmalarına ayrı bir boyut kazandırmıştır. Özellikle bu süreçte Türkmen halk edebiyatı alanında materyaller derleyerek yayımlanan eserler, günümüzdeki çalışmaların temelini de oluşturmuştur.
Keywords : Türkmen, Halkbilim, Geldiyev, Aliyev, Masal