İstihbaratta Diplomatik Misyonların Rolü: Ebilov Vakası

Authors : Türkan Necefoğlu

Pages : 99-110

Doi:10.59305/ijvuts.1586881

View : 49 | Download : 126

Publication Date : 2025-02-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Diplomasi, iki ülke ilişkilerinin kurulması ve sürekliliği için yürünebilecek en sağlam yoldur. Diplomatik misyon ve ev sahibi ülke arasında karşılıklı tanınan haklar oldukça önemlidir. Ancak herkes tarafından bilinen ve üzerinde fazla konuşulmayan bir mevzu vardır. Bu da, diplomatların zaman zaman sahip olduğu dokunulmazlığı kullanarak, sınırlarını aşmasıdır. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) açılmasından beş gün sonra, Bolşevik Rusyası’nın işgali ile Azerbaycan’daki milli hükümet düştü ve Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (AzSSC) ilan edildi. AzSSC’nin kuruluşu itibariyle, yöneticiler bütün emirleri Moskova’dan almaktaydı. Diplomasi ve istihbarat birimleri tümüyle Moskova’nın kontrolü altındaydı. 1917 Ekim Devrimi sonrasında Rusya Bolşevikleri, diğer devletlerce tanınmak ve o ülkelerde diplomatik misyonlar vasıtasıyla ilişkileri geliştirmek için çalışıyordu. Diğer devletler tarafından tanınma arzusuna sahip olan Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti ile Rusya Sosyalist Federatif Sovyet Cumhuriyeti (RSFSC) vakit kaybetmeden birbirlerini tanıdılar ve diplomatik misyonlarını oluşturmaya başladılar. Moskova’nın onayı ile AzSSC’nin temsilcisi İbrahim Ebilov Ankara’ya geldi ve diplomatik misyonun kuruluş çalışmalarına başladı. Ebilov, Ankara’ya gelir gelmez, ticari ilişkilerin kurulması adına ‘Ticaret Şubesi’ni kurdu. Büyükelçiliğe bağlı bu birimin çalışanları, ticaret adı altında ilişkiler kurarak istihbarat bilgisi toplamaktaydılar. Bu makalede Ebilov’un üstleri ile olan yazışmaları kaynak olarak kullanıldı. Bu mektuplardan anlaşıldığı üzere, Ebilov üstlerinden belirli alanlarda bilgi toplaması için emirler almaktaydı. Siyasi, askeri, ekonomik, toplumsal meselelerden istihbarat toplamasının yanı sıra, Rusya ve Azerbaycan’dan kaçan karşı devrimciler hakkında da bilgi toplamaktaydı. Özellikler Kars’taki Konsolosu İslam Hacıbeyli’ye mektupla verdiği talimatlardan, bölgedeki askeri birlikler ve karşı devrimciler hakkında bilgiler toplamasını istediğini görebiliriz. Ebilov’un yazışmaları daha önce de çalışılmış olmasına rağmen, bu çalışmalarda daha çok Ebilov’un AzSSC ve TBMM ilişkilerine katkıları üzerinde durulmuştur. Ebilov’un Ankara’da bulunduğu süreyi romantik bağlamda ele alan ve Atatürk’e yaklaşımlarını ‘dostluk’ olarak tanımlayan diğer çalışmaların aksine, bu bildiride realist bir bakış açısıyla bir diplomatın davranması gerektiği gibi dostane davranarak ülkesi için istihbarat toplama çalışmaları ele alınıyor.
Keywords : Diplomasi, istihbarat, TBMM, Azerbaycan SSC, İbrahim Ebilov